18 - De brieven van Janis Joplin aan haar moeder
Janis Joplin (1943-1970) slaagde er drie keer in de bovenste plaats van de Amerikaanse hitlijsten te bereiken. Haar eerste grote succes op de plaat was ‘Cheap Thrills’ in 1968, het album waarmee ze op Columbia Records debuteerde als zangeres van Big Brother & the Holding Company.
‘Me and Bobby McGee’, geschreven door haar vriend Kris Kristofferson en Fred Foster, verscheen drie maanden na haar overlijden als single. Haar vertolking van het country-achtige nummer belandde in januari 1971 in de Hot 100 van Billboard en stoomde door naar de top. Van de elpee ‘Pearl’ werden niet minder dan vier miljoen exemplaren verkocht. ‘Pearl’ vertoefde tweeënveertig weken achter elkaar bij de album-bestsellers.
Voor Janis Joplin was het geen probleem om de media te halen. Mensen uit de muziekbusiness en journalisten herkenden haar grote talent als zangeres en performer. Haar overmatig gebruik van allerlei middelen, vooral Southern Comfort, en losse levensstijl waren eveneens aanleiding voor menig interview en artikel.
Als je leest wat de pers tijdens en na haar korte leven over de uit Port Arthur (Texas) afkomstige Joplin geschreven heeft constateer je dat het accent vooral op de excessen lag. Daarom is het interessant ook eens kennis te nemen van de brieven die ze schreef aan haar familie. Meestal waren ze voor haar moeder bestemd.
De familie Joplin
Aan het einde van de jaren vijftig had Janis de muziek van bluesartiesten als Leadbelly ontdekt. Ze was zelf gaan zingen en merkte dat ze succes had als ze optrad met dat repertoire en andere folksongs. Ze trok naar Californië in de hoop het daar te maken. Maar dat lukte niet. Op hangende pootjes kwam ze thuis. Het leek er zelfs even op, in 1965, dat ze op korte termijn (netjes) zou gaan trouwen met ene Peter de Blanc uit Detroit. In 1966 ging ze echter opnieuw naar San Francisco.
Zangeres bij Big Brother & the Holding Company
Op 6 juni 1966 schreef Janis aan haar ouders: “Met een heleboel schroom breng ik het nieuws. Laat het me uitleggen. Mijn oude vriend Chet Helms is eigenaar van drie rock & roll groepen met bizarre namen als ‘Captain Beefheart’. Een van zijn groepen, Big Brother & the Holding Company, heeft een vocalist nodig. Chet moedigde mij aan over te komen. De stad, zei hij terecht, was helemaal in de ban van de rock & roll geraakt. Hij garandeerde me ‘fame & fortune’. Als ik het probeerde zou hij me in elk geval een kaartje voor de bus terug vergoeden. Dus ik kwam. Ik weet nog niet wat er gaat gebeuren. Vanmiddag ga ik met de band repeteren.
Jullie zijn er vast van overtuigd dat mijn hang naar zelf-vernietiging weer de overhand heeft gekregen, maar ik probeer verstandig met mijn enthousiasme om te gaan. Het spijt me vreselijk dat ik zo’n teleurstelling ben. Ik begrijp jullie angst en deel die. Toch ben ik van mening dat er deze keer een grote mogelijkheid is dat ik de zaak niet verpruts. Zodra ik me niet meer schuldig voel zal ik een lange enthousiaste brief schrijven. Ik houd heel erg van juliie. Het spijt me”.
Er kwam niet onmiddellijk antwoord uit Texas. Janis voelde zich geroepen opnieuw te schrijven. “De groepen hebben hier bizarre namen – The Grateful Dead, Love, Jefferson Airplane, Quicksilver Messenger Service, The Leaves, The Grass Roots. Iedereen is ingenomen met mijn zang. We repeteren iedere middag in een garage. De muziek is echter anders dan wat ik gewend ben. Chet Helms staat aan het hoofd van Family Dog, een fancy rock & roll bedrijf. Morgenavond komen er mensen van platenmaatschappij Mercury luisteren naar de Grateful Dead en Big Brother, en ik moet zingen!
Ik ben vreselijk opgewonden. We hebben zes nummers ingestudeerd. Vooral ‘Down on me’, een oude spiritual, bevalt me heel goed. Ik denk er nog steeds aan om terug naar school te komen, dus geef alle hoop nog niet op”.
Aan het einde van de zomer van 1966 had Big Brother een engagement in Chicago. Het was hard werken, vijf keer per avond en zes avonden per week. Bovendien had de groep geen succes. In Chicago, schreef Janis, waren veel betere blues bands. Ze twijfelde er zelfs aan of het niet beter was Big Brother te verlaten. De beloofde gage was slechts gedeeltelijk betaald.
En dan te bedenken dat ze zichzelf al getracteerd had op nieuwe laarzen. “I went out & bought myself a $35 pair of boots. Oh they are so groovey! They’re old-fashioned in their style-tight, with buttons up the front. Black. Fantastic! When I go back I’m going to rent a sewing machine & make myself some sort of beautiful/outlandish dress to go with them”.
Contract met Mainstream Records
Toch was er ook goed nieuws. Mainstream, een kleine platenmaatschappij, had de band een contract aangeboden.
“Ik heb voorlopig besloten in de groep te blijven. Ik weet helemaal niets van de muziekbusiness, dus ik ploeter maar door. Ik slik geen kalmeringsmiddelen meer. Ik zou best wel weer naar school willen, maar dit wil ik eerst uitproberen. Als ik dat niet doe zal ik altijd vinden dat ik niet eerlijk ten opzichte van mezelf geweest ben, over zingen, over me goed voelen en bekend worden. Ik realiseer me echter dat mijn veranderende waarden niet erg betrouwbaar overkomen en dat ik een teleurstelling voor de familie ben. Sorry”.
Met Albert Grossman
Vanuit een rijdende auto, op weg naar Nebraska, praatte Janis haar moeder op 20 september bij over de vorderingen van haar band. “We rijden in een Cadillac ’65 Grand Prix. Echte klasse. We hebben vier nummers opgenomen. We waren negen uur in de studio om twaalf minuten muziek op te nemen. Een hele ervaring. Eerst het instrumentale gedeelte. Op een ander spoor zing je er overheen. Voor het dynamische effect dub je de stem nog eens in, dezelfde stemmen, dezelfde woorden”.
In het voorjaar van 1967 kwam de doorbraak voor Big Brother. De pers had gesignaleerd dat het publiek enthousiast reageerde bij de optredens van de groep. Janis pakte pen en papier en schreef aan haar moeder: “Alles gaat goed voor ons en voor mij persoonlijk. Ik kan het bijna niet geloven. We ontvangen soms 900 dollar per avond. Niet slecht voor een stelletje beatniks. Onze reputatie wordt steeds beter. Je merkt het aan je omgeving, de ‘scene-followers’. Een modezaak heeft ons zomaar gratis kleding gegeven. Ik kreeg een prachtige blauwe leren rok. De vrouw deed het 1) omdat ze van onze muziek houdt 2) omdat ze denkt dat we het gaan maken en 3) omdat het een goede publicteit voor haar is.
Raad eens wie er in de stad was – Paul McCartney! (Hij is een van de Beatles). En hij kwam om ons te zien! Hij zag ons in de Matrix spelen. Na afloop vertelde hij dat hij ons zag zitten, Is dat niet opwindend! Paul! O, was het maar George [Harrison] geweest. We hoorden het pas later. Als ik geweten had dat hij naar ons stond te luisteren zou ik meteen van het toneel gesprongen zijn en me zelf belachelijk gemaakt hebben.
Het rockblad World Countdown laat een gigantische poster van me drukken. Ik draag duizenden snoertjes met kralen en ik ben topless. Maar dat zie je nauwelijks vanwege de kralen. Ik zie er fantastisch uit! Als het jullie niet in vergelegenheid brengt zal ik er een sturen. Ik heb ook een nieuw vriendje. Hij is de leider van Country Joe and the Fish, een band uit Berkeley. Hij is 25, een steenbok net als ik en hij heet Joe McDonald. Tot nu toe kunnen we het goed met elkaar vinden”.
Met Country Joe McDonald
Monterey, zomer 1967
In de zomer van 1967 maakte Big Brother furore tijdens het rockfestival in Monterey. Janis uitte haar enthousiasme opnieuw aan haar moeder. “Drie grote platenmaatschappijen, Atlantic, Mercury en Columbia lopen achter ons aan. Ze zijn bereid 75.000 dollar en nog meer te betalen als we van ons contract met Mainstream afkomen. Dat proberen we. We hebben advocaten en mensen uit de showbusiness ingeschakeld”. Janis had haar oude vriend Chet Helms verruild voor een nieuwe manager.
Korte tijd daarna zouden haar zaken behartigd worden door Albert Grossman die tevens manager van Bob Dylan was. Weg waren de vriendjes van weleer, Joplin ging voor de top. Er was geen ontkomen aan, merkte Janis, 24 jaar jong, Ze hoorde er gewoon bij. “Ik heb twee leden van de Rolling Stones ontmoet. En bijna iedereen van The Animals. Die staan aan de top en zijn rijk. Ze zeggen dat ik het beste ben dat ze gehoord hebben. Zingen geeft me bevrediging. De erkenning ook moet ik toegeven. Het gaat geweldig met Big Brother en misschien ben ik wel op weg een ‘ster’ te worden. Weet u, het is raar – naarmate dat steeds waarschijnlijker wordt, verliest het steeds meer betekenis een ster te zijn. Maar wat het ook betekent, ik ben er helemaal klaar voor. I’m ready!”
Op 19 februari 1968 tekende Big Brother een contract met Columbia Records. De nogal conservatieve maatschappij in New York was bereid 250.000 dollar in de band te investeren. Clive Davis had de leiding. Hij zag Janis tijdens Monterey optreden en deed er alles aan Big Brother bij Columbia te krijgen. Toch hadden ze elkaar nog niet eerder ontmoet, schreef hij in zijn autobiografie. Alle contacten liepen via Grossman.
Kort voor de ondertekening legde de manager nog een wens van de zangeres op tafel. De jurist wist niet wat hem overkwam. “Weet je wat Janis echt zou willen. Ze vindt het niet meer dan passend om met je naar bed te gaan en zo het contract te bevestigen. Dat zou haar manier zijn om te tonen dat dit een relatie is met een werkelijke betekenis. Dat verschilde nogal van wat gebruikelijk is in de zakenwereld”.
In de brief die Janis de volgende dag aan haar moeder schreef verzweeg ze dat voorstel. “We zijn bezig de [Amerikaanse] oostkust stormenderhand te veroveren. Sinds gistermiddag zijn we officieel bij Columbia. Ik had een ontmoeting met de president. Er was een party voor de pers en ik was dronken. Alles wijst erop dat ik rijk en beroemd ga worden. Ik ben heel gelukkig. Als kind en jonge volwassene heb ik aangemodderd en toen gebeurde me dit. Het ziet er eindelijk naar uit dat er iets voor me gaat werken. Incredible”.
Met Clive Davis
Gouden plaat
De ontwikkelingen gingen steeds sneller voor Janis Joplin. Voor Clive Davis was het album ‘Cheap Thrills’ een prestige-project. Het moest en zou een succes worden. Het werd een zeer groot succes. De pers en de platenmensen vonden dat zij beter was dan de andere leden van Big Brother. Het was logisch dat ze aan een solo-carrière ging werken. Dat deed het 25-jaar jonge meisje. Op 28 september 1968 schreef ze haar familie:
“Zo veel veranderingen. Ik heb al verteld dat ik Big Brother ga verlaten en voor mezelf ga beginnen. Ik moet de beste muzikanten in de wereld vinden en een werkbare relatie met hun krijgen. Dat zal een heleboel druk geven met alle gedoe van mijn vertrek en omdat ik nu een rock-ster ben. De druk is alleen maar groter door de zakelijke opzet. Ik ben nu een bedrijf. Dat heet Fantality. Dat huurt alle muzikanten in en betaalt alle rekeningen. De verantwoordelijkheid wordt steeds groter, maar ook meer kans op inkomsten. Alles wat er extra binnenkomt is voor mij, of liever Fantality. Albert [Grossman] vertelde dat ik volgend jaar waarschijnlijk een half miljoen dollar ga verdienen. Onze plaat [‘Cheap Thrills’] is een succes-verhaal. In drie dagen hadden we een gouden album [voor de verkoop van 500.000 exemplaren].
Het geld stroomt binnen. Ik heb de neiging alles uit te geven zodra ik het heb, maar ik ontvang de laatste tijd zoveel dat me dat niet meer lukt. Ik heb alles wat ik nodig heb plus nog duizenden dollars op de bank. Vorige week kocht ik een 1965 Porsche. En een nieuwe stereo-installatie en een kleuren-televisie en meer kleren. Ik heb antiek gekocht, Victoriaans. Een bureau en een koffietafel. Het wordt vandaag bezorgd. Mijn nieuwe woning wordt prachtig. Playboy heeft foto’s gemaakt in mijn slaapkamer (met kleren aan). Het lijkt wel de kamer in een harem. Het zal er wel fantastisch uitzien in het blad”.
Solo en alleen
Joplin was een ster geworden, maar ze ging er steeds meer het betrekkelijke van inzien. Althans als je afgaat op wat ze in haar correspondentie met Port Arthur begin 1970 op papier zette. Vakantie was belangrijk geworden. “Het is een gek spel. Als je niemand bent en arm, maakt het allemaal niet uit. Maar als je een beetje succes hebt en een beetje geld, doe je er alles aan om meer te krijgen. Then, when you’re numero uno, you’ve gotta really break ass so nobody catches you!”
Janis keek nog eens terug op de afgelopen twee jaar en constateerde: “I’ve been looking around & I’ve noticed something. After you reach a certain level of talent (& quite a few have that talent) the deciding factor is ambition, or as I see it, how much you really need. Need to be loved & need to be proud of yourself. I guess that’s what ambition is – it’s not at all a depraved quest for position, or money, maybe it’s for love. Lots of love! Ha”.
Als solozangeres had Joplin nog geen succesvolle plaat gemaakt. De single ‘Kozmic Blues’ in 1969 kwam niet verder dan nummer 41. Janis moet beseft hebben dat haar nieuwe album van het grootste belang was. Ze had drie nieuwe begeleiders aangetrokken, schreef ze in april. “Misschien ben ik de muziekbusiness wel beu”, bedacht ze echter nadat ze in Rio de Janeiro een man had ontmoet met wie ze verder had willen gaan. “Ik moest weer aan het werk. Hij reist verder de wereld door– Afrika of Marokko. Ik geloof dat hij echt van me hield. Hij was goed voor me. Hij wil terugkomen en met me trouwen”.
Terwijl Janis in Rio een andere kant van het leven ontdekte ontving ze diverse telegrammen van haar manager: “Get back here, get to work”. Nog even reageerde ze met: “No. And don’t lay that guilty trip on me”, maar na een tijdje begon ze met de opnamen van een nieuw album. Het was druk. Van de mensen die haar geholpen hadden tijdens haar leven en op weg naar de top waren er echter niet veel meer dichtbij.
Op 4 oktober kwam ze niet opdagen in de studio. John Cooke, haar roadmanager, vond Janis op haar hotelkamer. Levenloos. Janis Joplin was niet meer. Maar ‘Me and Bobby McGee’ werd de wereldhit die de bekroning van haar muzikale loopbaan was.
***
In 1992 publiceerde Laura Joplin, de zes jaar jongere zus van Janis, Love, Janis. In het boek liet ze de brieven afdrukken waarvan ik een aantal fragmenten gebruikt heb.
Harry Knipschild
27 februari 2010
Clips
Literatuur
Richard Goldstein, 'Janis Joplin. Next year in San Francisco', The Village Voice, 1 januari 1968
Richard Goldstein, 'Ladies day. Janis Joplin...staggering', Vogue, 1 mei 1968
Michael Thomas, 'Janis Joplin: Voodoo lady of rock', Ramparts Magazine, 1 augustus 1968
Hubert Saar, 'Janis', Newsweek Magazine, 24 februari 1969
Paul Nelson: 'Janis: The Judy Garland of Rock?', Rolling Stone, 15 maart 1969
'Janis breaking down the walls in Britain', New Musical Express, 3 mei 1969
Clayton Riley, 'If Aretha's around who needs Janis?', New York Times, 8 maart 1970
Chet Flippo, 'An interview with Janis's father', website JanisJoplin.net, 12 november 1970
Clive Davis met James Willwerth, Clive. Inside the Record Business, New York 1975
Laura Joplin, Love, Janis, New York 1992
Ellis Amburn, Janis Joplin. Pearl. Obsessies en hartstochten, Amsterdam 1992
Gary James, 'Interview with Laura [Joplin]', website GaryJames, waarschijnlijk 1992, gedownload 22 oktober 2007
- Hits: 32509