184 - Kanttekeningen bij de Beatles in 1964. ‘Zelfs een Beatle-rage duurt niet eeuwig’

In dit jaar 2014 is het een ideale tijd om nog eens terug te grijpen op de Beatles. Precies een halve eeuw geleden gebeurde het immers allemaal. Niet eerder slaagde een Britse pop-act erin Amerika te veroveren, het land waar de popmuziek geboren was.

De Amerikaanse tv-presentator Ed Sullivan liet de Beatles enkele malen in zijn show optreden. Daarmee was het tijdperk van de ‘British Invasion’ aangebroken. Het duurde niet lang of de Beatles bezetten tegelijkertijd de eerste vijf plaatsen van de Amerikaanse hitparade. Het was 4 april 1964: 1. ‘Can’t buy me love’. 2. ‘Twist and Shout’. 3. ‘She Loves You’. 4. ‘I want to hold your hand’. 5. ‘Please Please me’.

In het jaar daarvóór, 1963, wist de groep uit Liverpool definitief in Engeland door te breken. Op 14 december van dat jaar was het zover. Op die dag klom ‘I want to hold your hand’ van 10 naar 1 in de hitlijst van New Musical Express. De vorige nummer één, ‘She Loves You’, eveneens van de Beatles, zakte van de top maar bezette wel de tweede plaats. Die week werden artiesten als Cliff Richard (‘Don’t talk to him’), Freddie en de Dreamers (‘You were made for me’) en Gerry en de Pacemakers (‘You’ll never walk alone’) wat meer naar de achtergrond gedrongen.
Nu moest de rest van de wereld nog veroverd worden. Hoe moeizaam dat ging bleek in het tv-programma ‘Top of Flop’. Vier deskundigen (de vakjury) waren eind 1963 zeer unaniem in hun oordeel: ‘I want to hold your hand’ was volgens hen een echte flop. Zelfs de jeugd in de zaal stond nog niet echt achter de Beatles toen de groep in het thuisland al een half dozijn hits en er de album-bestsellers ‘Please Please Me’ en ‘With the Beatles’ had.

Aanpak voor 1964

Begin 1964 was duidelijk dat de zaken voor dat jaar stevig aangepakt waren. Op 3 januari kon je in de krant lezen. “De Amsterdamse impresario Dick van Gelder is erin geslaagd het roemruchte Britse tienerkwartet The Beatles te contracteren voor een optreden in Nederland op 2 mei. Van Gelder verwacht pas over veertien dagen definitief te kunnen zeggen, waar The Beatles te beluisteren (en te zien) zullen zijn. Uiteraard tracht hij het Beatles-optreden in een zo groot mogelijke zaal te doen plaatsvinden, bijvoorbeeld in Houtrust [Den Haag] of de veilinghal in Blokker.
Op 15 januari beginnen The Beatles een serie voorstellingen in het Parijse Olympia-theater welke drie weken zal duren. Daarna vliegen zij naar de Verenigde Staten voor meer dan één optreden in de Ed Sullivan-televisieshow”.
Nederland was dus belangrijk genoeg in het kader van de internationale aanpak. Dat bleek ook uit het verschijnen in ons land van ‘de eerste volledige biografie met talrijke foto’s en tekeningen’. Het Britse boek, oorspronkelijk The true story of the Beatles, was geschreven door Billy Shepherd en in Nederland uitgegeven door het Spectrum.

Niet elk land had belangstelling voor de groep, lijkt het. Zo was op 18 maart 1964 te lezen dat de Beatles ‘ongewenst waren in Israel’: “De artistieke waarde van de Beatles is twijfelachtig en de bijvalsuitingen van hun jonge bewonderaars zijn te luidruchtig. De Beatles zijn in Israel ongewenst. Dit heeft de Israelische regeringsinstantie, onder verantwoordelijkheid waarvan toernees van buitenlandse artiesten vallen, meegedeeld. Zij weigeren een Israelische impresario haar toestemming om het Britse kwartet naar Tel Aviv te laten komen”.

Nederlandse platenmaatschappij: (Stibbe en) Basart

De platen van de Beatles werden in Engeland uitgebracht door EMI (Electric and Musical Industries). Het bedrijf bestond uit enkele werkmaatschappijen. De groep uit Liverpool was ondergebracht bij Parlophone onder leiding van George Martin. Martin was niet alleen verantwoordelijk voor de Beatles maar scoorde in Engeland ook met Cilla Black (‘Anyone who had a heart’) en de Temperance Seven (‘You’re driving me crazy’). Het toeval wil dat Parlophone in een aantal landen, waaronder Nederland, niet vertegenwoordigd werd door wat je de afgezant van EMI zou kunnen noemen.

Op 19 mei 2014 sprak ik met Christiaan Hendrik ‘Kick’ Klimbie, op 7 december 1945 in Haarlem geboren. Kick zat in de klas bij Ronnie Basart. Diens vader, Frans Basart, had in Amsterdam (Houtmankade) een bedrijf dat zich voornamelijk bezig hield met het drukken en distribueren van bladmuziek. Onderdeel van Basart was groothandel de ‘Eerste Muziekcentrale’. Basart had een exclusieve overeenkomst met het DDR-bedrijf Edition Peters. De uitgever van muziek-leerboeken was gevestigd in het Oost-Duitse Leipzig. Export naar West-Duitsland was niet mogelijk in die tijd. De muziek-boeken van Edition Peters werden daarom naar Amsterdam overgebracht. Vandaar kwamen ze niet alleen in Nederland maar ook in de Duitse Bondsrepubliek terecht, hoorde ik van Kick.
Kick: “In augustus 1963 kreeg ik een baan bij Basart. Er werkten ongeveer twaalf mensen. De omzet was misschien vijftienhonderd gulden per dag. Ik was er manusje van alles. Het bedrijf was in een veem gevestigd met uitzicht over het IJ. We hadden niet alleen bladmuziek maar distribueerden ook wat kleine Europese platenlabels. Dat waren het Franse Discophile, het Duitse Bärenreiter en Vox. Op Vox werden in die tijd de platen van het Amerikaanse Vanguard verspreid, met artiesten als Pete Seeger en Joan Baez”.
In een eerder artikel heb ik [HK] geschreven dat Kick, pas van school, niet kon rekenen op een hoog salaris. Zijn vader subsidieerde daarom de reiskosten van Haarlem naar zijn baas in Amsterdam. Maar Kick vond het mooi. Hij was een muziekliefhebber, speelde zelf klarinet in een dixieland-orkest.

Kick Klimbie en zijn vriendin Els Bus (1969)

Het was een belangrijk jaar voor Basart. In de herfst van 1963 maakte Frans Basart belangrijke afspraken met de gebroeders Maurits en Henk Stibbe, tot voor kort eigenaar van het gelijknamige bedrijf, gevestigd Amstel 222 in Amsterdam. Basart nam voortaan de distributie van de twee bejaarde broers over. Die gingen eindelijk met pensioen. Klimbie: “Ze konden er blijkbaar goed van leven, want ze verhuisden naar Zuid-Frankrijk”.
In deze jaren hoorde Kick een en ander over Stibbe. De twee broers waren nauw betrokken geweest bij de Duitse platenmaatschappij Odeon. Vóór de Tweede Wereldoorlog had Odeon in Berlijn wereldberoemde artiesten onder contract: Richard Tauber, Comedian Harmonists, Jan Kiepura, Joseph Schmidt en Marlene Dietrich. Het waren niet alleen sterren in Duitsland maar ook elders in de wereld. Odeon maakte een overeenkomst met EMI in Londen. In Engeland en andere landen zouden de Odeon-platen door EMI op het Parlophone-label worden uitgebracht. In ruil daarvoor ontving Odeon in Duitsland en andere landen de rechten van de artiesten die in Londen bij Parlophone verschenen.
Tijdens de oorlog werd de Odeon-fabriek in Berlijn door geallieerde bommenwerpers met de grond gelijk gemaakt. Maar vanwege de banden met Parlophone bleef het archief (de matrijzen) van de Odeon-artiesten in Engeland bewaard. Na 1945 kon de samenwerking worden voortgezet. Anno 1963 was dat nog steeds het geval. Ook in Nederland.

Kick Klimbie: “Toen de activiteiten van Stibbe met de labels Odeon en Parlophone door Basart werden overgenomen kregen wij plotseling de Beatles op ons bord, met name de single ‘She Loves You’. Basart had niet de minste ervaring met het verkopen van succesvolle 45 toeren-platen. Van onze catalogus met kleine merken verkochten we meestal niet meer dan één exemplaar tegelijk aan een platenhandelaar. Als die überhaupt belangstelling had. De nieuwe single ‘She Loves You’ werd echter meteen met zes stuks tegelijk besteld. In een mum van tijd hadden we er 1.500 verkocht. Voor Basart was dat ongehoord”.
   Basart verwierf voor Nederland tevens de uitgave-rechten van de liedjes van Lennon & McCartney. Konden ze er bijvoorbeeld bladmuziek van laten drukken.

De platen van de Beatles werden dus niet verkocht door Bovema in Heemstede, dat al het andere EMI-repertoire distribueerde. Er was echter een addertje onder het gras. Ger Oord, eigenaar van Bovema, had op de Blekersvaartweg in Heemstede een platen-fabriek laten bouwen. Het geld was afkomstig van EMI in Engeland. Klimbie: “Oord was dus alleen in naam directeur. De fabriek was eigendom van EMI. Die had er dan ook belang bij dat de platen van Parlophone, als ze in Nederland geperst werden, uit de Bovema-fabriek in Heemstede kwamen. Zo was het contractueel vastgelegd. Ger Oord en EMI wisten precies hoeveel Beatles-platen door Basart geperst werden”.
   In het begin was er echter geen sprake van dat de Beatles-platen in Nederland gefabriceerd werden. Klimbie: “EMI in Londen exporteerde liever zelf naar ons. Dan verdienden ze er meer aan. Als employee van Basart had ik met dat soort dingen wel niets te maken, maar ook ik vond de Engelse persingen prettiger. Die waren voorzien van een papieren hoesje. We importeerden ook platen van de Beatles uit Duitsland op het Odeon label. In die tijd nam de groep, niet ongebruikelijk, zijn successen tevens in de Duitse taal op. Ook die betrokken we uit Duitsland.
   Toen we later in Nederland gingen persen kwam er een foto van de Beatles op de hoes. Die ging vervolgens in een stukje plastic. Als je een stapeltje Beatles-singles had gleden ze door dat plastic steeds weg. Dat was vervelend. Onze hoesjes waren aan de voor- en achterkant trouwens gelijk. Zo hoefden we maar één keer lithokosten te betalen. Dat scheelde”.
   Kick moest in een bakfiets nog wel eens platen rondbrengen in Amsterdam.

Zo werd de single in Nederland verkocht (Collectie Kick Klimbie)

Strengholt

Niet alleen Stibbe en Basart waren in Amsterdam gevestigd. Uitgeverij Strengholt zat op de Leidsegracht, nummer 11. De eigenaren, Strengholt en Gomperts, waren, evenals de gebroeders Stibbe, al op ver gevorderde leeftijd. Een nieuweling bij Strengholt was Guus Jansen junior. Jansen had naam omdat hij bij de Nederlandse uitzendingen van radio Luxemburg elke zondagmiddag de Nederlandse hitparade presenteerde onder de titel ‘Teener Topper Tijd’. De presentator voerde bovendien de scepter bij Muziek Parade. Het teenager-maandblad organiseerde ook talentenjachten voor jonge artiesten. Guus Jansen wist zich op te werken tot een onmisbare persoon bij Strengholt. Weldra verwierf hij een belangrijk pakket aandelen en trad hij meestal op de voorgrond bij de uitgeverij.
Kick Klimbie: “Guus Jansen was actief met het verwerven van copyrights, de rechten op liedjes. Het was, in de goeie zin van het woord, een handige jongen, een ‘driving force’. Hij reed rond in een grote Amerikaanse auto. Een van de ruiten had een barst maar omdat er geen vervangende onderdelen beschikbaar waren voor die auto bleef hij zo doorrijden, ook als hij bij ons van Basart op bezoek kwam”.
Dat laatste gebeurde meer dan eens. Klimbie: “Strengholt had de aandelen van Basart al eind jaren vijftig overgenomen. Stibbe volgde in 1963. Strengholt gebruikte Basart voortaan als een distributiekanaal voor bladmuziek en grammofoonplaten, ook van Stibbe. De administratie werd door Strengholt zelf gedaan. De platen van de Beatles vielen in 1964 in Nederland dus onder supervisie van Strengholt, eigenaar van Basart en Stibbe”.

Guus Jansen jr., 1967

Beatles op komst

Ondanks alle succes in Engeland hadden de Beatles vóór 1964 nog geen echte hit in Nederland. Henk Stibbe, die de eerste platen van de groep uit Liverpool in Nederland aan de man moest zien te brengen, had in 1963 de respectabele leeftijd van 79 jaar. Bij een optreden in het tv-programma ‘Top of Flop’ in 1961 werd hij door Herman Stok aangeduid als de ‘nestor’ van de muziekindustrie. Waarschijnlijk voelde Henk zich in muzikaal opzicht niet optimaal verbonden met het langharige Britse viertal.

Toen Stibbe zich uit de dagelijkse zaken terugtrok droeg hij zijn taken over aan Robert S. van Santen. Ook die was al 37. In Billboard was eind 1963 te lezen: “Van Santen started promotion for the Beatles, the rage in England and also very popular in Holland”.

Henk Stibbe, Top of Flop, 1961

Wie wist de Beatles in 1964 naar Nederland te halen?
In februari van dit jaar, 2014, werd ik [HK] enkele malen gebeld door Lucas Ligtenberg en Jan-Cees ter Brugge. Ze waren in de weer met een boek over de komst van de Beatles een halve eeuw geleden. Lucas en Jan-Cees waren ervan overtuigd, hoorde ik, dat Van Santen de initiatiefnemer was.

In 1984 liet Dick van Gelder evenwel in de Nieuwe Revue afdrukken: “Ik was in die tijd een van de belangrijkste leveranciers van buitenlands entertainment aan de omroepen. De Beatles waren populaire figuren en ik was impresario, dus het lag wel in mijn lijn. Na zeer veel moeite ben ik in contact gekomen met Brian Epstein, de manager van de groep. Mijn onderhandelingen met hem resulteerden in een contract voor één concert, een optie voor een tweede plus een televisieoptreden. Dat alles voor een, voor die tijd, niet onaanzienlijk bedrag, waarvan ik de helft vooruit moest betalen. Dat was een groot risico, want ik wist nog niet eens waar ik ze kwijt kon”.
Kick Klimbie: “Platenmaatschappijen en impresario’s opereren vrijwel altijd los van elkaar. Het zijn verschillende werelden. Ik kan me niet voorstellen dat iemand van een platenbedrijf zoiets op zich nam. Maar wellicht heeft hij een aanzet gegeven. Het gekke is dat ik me van die Rob(b)ert van Santen niets kan herinneren, terwijl we in die tijd collega’s zouden geweest moeten zijn”.

Op het internet is een artikel te vinden waarin beweerd wordt dat hij de organisator was van hetgeen de Beatles in 1964 deden in Nederland. In de Amerikaanse tekst uit 2002 was ondermeer te lezen: “Robbert Van Santen is well known internationally and in the United States as a lecturer on a wide variety of anthroposophical and esoteric topics.
   He was born in Amsterdam, the Netherlands in 1926. As a young Jewish boy of 14 he witnessed the Nazi invasion and occupation of the Netherlands. During the war years Robbert saw the world crumble before his eyes. His family home was confiscated by the Nazis and his family forcibly relocated to the Jewish ghetto in Amsterdam.
   The Nazi occupation marked the end of Robbert’s formal education - and his entrance into the school of life. In 1943 he and his immediate family went into hiding, each member on his own. For nearly two years Robbert hid in a space scarcely wider or longer than a coffin. Nearly a dozen times while underground he narrowly escaped capture and certain death at the hands of the Nazis. Robbert participated in the Dutch resistance movement. His youth was spent witnessing the horrors that war inflicts on the innocent. After the liberation by the Allies in 1945, he found that 90 percent of his family and friends - indeed, over 100,000 Dutch Jews - had been murdered in the gas chambers and concentration camps of the Third Reich. The senseless destruction of so many lives haunted him in the years following the war”.
   Ook de gebroeders Stibbe waren van joodse afkomst.

Rob(b)ert van Santen op de boot in Amsterdam met Paul McCartney

Waar treden de Beatles op?

Dick van Gelder, mijns inziens de organisator van de komst van de Beatles, legde in 1984 uit dat het niet zo eenvoudig was een en ander te regelen. “Niet alle zalen waren gesteld op dit soort groepen”.
   Als tienerartiesten optraden leverde dat nog wel eens overlast en vernielingen op. De jongelui bleven niet altijd netjes op hun stoel zitten. Omdat de Beatles flink betaald moesten worden en hij al geld vooruit gefourneerd had, was het van belang de zaak goed aan te pakken. “Samen met Wout van Liempt van het Nederlands Theaterbureau in Den Haag ben ik toen gaan zoeken”. Van Liempt behartigde tevens de zaken van Wim Kan.

Terwijl de Beatles hun triomf in Amerika vierden gingen Van Gelder en Van Liempt aan het werk. Als je oude kranten leest vind je er berichten over. Zo meldde de Leeuwarder Courant op 25 februari onder de kop ‘Beatles naar Leeuwarden?’: “De Beatles komen naar Nederland op de dag der invasie [D-Day]: 6 juni. De Amsterdamse impresario Dick van Gelder heeft gisteren uit Londen de definitieve bevestiging hierover ontvangen.
   ‘Ik ben nog op zoek naar een ruimte, waar zij kunnen optreden. Dat zal zeker niet zijn in Amsterdam. Zelfs de grootste zaal daar is te klein. We gaan een enorme hal huren, waarin zeker vijf à zesduizend mensen kunnen – anders komen de kosten er niet uit. Misschien gaan we wel naar Zuidlaren of Leeuwarden. Daar zijn prachtige accomodaties voor dit soort ondernemingen. En het publiek zal daar best heen willen gaan, denk ik. Maar ook in het oosten en zuiden zijn we op verkenning’”.

Apeldoorn liet eveneeens van zich horen volgens de Nieuwe Apeldoornse Courant.
   “Apeldoorn wordt genoemd als een van de plaatsen waar op zaterdag 6 juni de inmiddels wereldbefaamde Beatles zullen optreden. Zoals bekend is, komt dit viertal in juni slechts één dag naar Nederland. Er zijn onderhandelingen gaande met vertegenwoordigers van verschillende gelegenheden in zeer uiteenlopende delen van ons land. Daarbij speelt het probleem van een te verwachten enorme belangstelling uiteraard een grote rol. Naar wij vernemen is in dit verband ook ’n open lucht-optreden van de tienersterren op de grote bosweide in Berg en Bos genoemd. Over de kansen voor Apeldoorn kon men ons bij ’t impresariaat, noch bij de Dienst Landelijke Eigendommen in Apeldoorn, enige mededeling doen. Deze week wordt een beslissing verwacht”.
   Maar een dag later al moest de plaatselijke jeugd slikken: “Bij de gemeente Apeldoorn is vanmorgen het bericht binnengekomen, dat de Beatles op zaterdag 6 juni niet naar Apeldoorn komen. De vier jongelui hebben namelijk bezwaren geuit tegen een optreden in de open lucht.
   Naar wij vernemen maakt Leeuwarden een goede kans met de Frieslandhal, waar 15.000 tot 20.000 mensen kunnen worden ondergebracht en, zo zei men ons, ‘mannetje aan mannetje wel 50.000’. In andere plaatsen, die eveneens in aanmerking zouden kunnen komen, wordt de komst van de Beatles niet bijzonder op prijs gesteld. In Rotterdam vertelde men ons dat het optreden van de jongelui geen zaak van de gemeente is, maar meer van de politie”…

Het moest nu wel snel gebeuren vond Veronica-deejay Joost den Draayer. Anders hoefde het niet meer suggereerde hij in het maandblad Muziek Expres. “Het schijnt dat we tot juni moeten wachten voor de Beatles Holland doen, als ze al komen, want dankzij onze vaderlandse pers en haar sensatieverhalen bedenkt iedere zaaleigenaar zich wel twee keer voor hij John, Paul, Ringo en George en hun aanhang binnenlaat. Afgezien hiervan vraag ik me af, of juni niet veel te laat is, want zelfs een Beatle-rage duurt niet eeuwig!”
   Dick van Gelder in 1984: “Uiteindelijk planden we één concert in Blokker en het andere konden we krijgen in de Houtrusthallen in Den Haag, maar Epstein wilde ze beide in dezelfde zaal”. Zo viel Den Haag, later uitgeroepen als beatstad nummer één, alsnog af. In plaats daarvan kwamen er twee concerten in Blokker.

Andere activiteiten

De Beatles kwamen niet alleen naar Nederland om er in een zaal op te treden. Ze wilden zich aan een zo groot mogelijk publiek presenteren. In die tijd was dat nog betrekkelijk nieuw. Elvis Presley kwam nooit naar ons land. Bij Cliff Richard duurde het heel wat jaren voor hij in Nederland voor het eerst op het scherm kwam en hier optrad. Mede omdat er nog zo weinig mogelijkheden voor pop op tv waren maakten idolen speelfilms met veel muziek. Die gingen de hele wereld over. De Beatles zouden eerst in mei onze kant uitkomen. Dat bezoek werd uitgesteld vanwege de opnamen van de film ‘A Hard Day’s Night’.
   Veel belangstelling om de Beatles in Nederland op televisie te brengen was er niet. Zowel de KRO als de NCRV schijnen afgehaakt te hebben. Maar op 24 maart meldde het Dagblad voor Amersfoort: “Als de Britse Beatles op zes juni voor een optreden naar ons land komen, zal de VARA-televisie een opname van de vier wereldvermaarde zangers maken. Het is de bedoeling dat dit televisie-programma van de kapsel-helden enkele dagen na hun Nederlandse debuut op het scherm te zien zal zijn”.

Dezelfde krant deed in april verslag van een andere fenomeen: Beatles-merchandising. Het Haagse bedrijf Ebro (‘fabrikant van chocolade- en suikerwerken, drop en hoestartikelen’) had kauwgum op de markt gebracht en er foto’s van de Beatles bij gestopt. Dat was tegen het zere been van de Britse Chewing Gum Company. Dat bedrijf had voor dat soort business naar eigen zeggen een exclusieve overeenkomst afgesloten met manager Brian Epstein.
   Er kwam zelfs een rechtszaak van. Op 8 april werd het geschil aan de Haagse rechtbank voorgelegd. De president kwam met een salomonsoordeel. Op straffe van een dwangsom verbood hij foto’s van de Beatles te voegen bij de kauwgum van Ebro ‘voor zover deze foto’s behoren tot een serie van zestig die de Beatles met exclusieve rechten hebben laten maken’.
   Het kwam er op neer dat Ebro enkele foto’s uit haar kauwgum-collectie moest verwijderen ‘omdat deze via een Nederlands fotobureau schijnbaar zonder rechten op de markt kwamen’. Verder stond het Ebro vrij ‘haar produkten op te luisteren met oude foto’s van de vier zangidolen’.
   De rechter deed nog een interessante uitspraak. Hij was van mening dat niet vast was komen te staan in hoeverre Nems, het bedrijf van Brian Epstein, de auteursrechten van Beatles-foto’s had.
In een boek over uitgeverij Northern Songs werd onlangs duidelijk gemaakt dat de manager van de Beatles nog veel moest leren. Eén van zijn medewerkers, Peter Brown, liet noteren: “History has shown that Epstein was probably one of the most honest managers in the industry, although he was naive in the sense that everything was new to him, almost everything we did was new. We were in the vanguard of these changes. The idea of merchandising, music publishing and record deals – it was all new territory”.
Brian Southall, de auteur, schreef: “In the UK, Epstein did oversee and approve some lucrative if occasionally odd merchandising deals such as allowing Mobil Oil to sell photographs of the Beatles at garages in Australia for a one off payment of £2,000, granting a licence for a Liverpool bakery to market ‘Ringo Rolls’ for a royalty of one old penny per roll and to a London company to make metal trays which earned them 2/d (approximately 1 new penny) on each tray sold for 5s 9d (28p)”.
Het tijdperk waarin artiesten vooral geld verdienen met merchandising was nog ver weg.

Kick Klimbie tijdens het bezoek van de Beatles

Nieuwe Revue 1984

Toen de Beatles op 5 juni 1964 vanuit Denemarken in Nederland arriveerden had Klimbie, 18 jaar jong, niet veel in te brengen. Bij Basart speelde hij immers slechts een beperkte rol. Zo mocht hij niet mee toen de groep in Treslong, Hillegom, door Herman Stok geïnterviewd werd en vervolgens optrad voor een publiek dat voornamelijk bestond uit medewerkers van de Vara en hun familie.
   Ook Wim Kan, vriend van Wout van Liempt, was van de partij. Tegenover een verslaggever van de Nieuwe Leidsche Courant noemde hij de Beatles ‘de Vier Heemskinderen van deze tijd’. Het lijkt wel of de conferencier de tijdgeest aanvoelde: “Het zijn aardige jongens. Morgenmiddag ga ik weer (naar Blokker) en morgenavond ook. Er gaat beslist iets van hen uit. Ja, ik heb bijna alle platen van ze. En ik wilde ze beslist nu zien. Het is gewoon een ervaring, net zoals je ook Sinterklaas eens moet hebben gezien. Eigenlijk hebben we zulke mensen door de eeuwen heen gehad. Neem nu de vier Heemskinderen. Dat was net zo iets, maar dan op een paard.
   Nee, schampere opmerkingen hoor ik niet graag over de Beatles. Het zijn jongens van hun tijd. Dat ze veel verdienen? Ach, waarom zou dat niet mogen. Ze zijn nog beroemd en daarvan moeten ze profiteren”.
   De volgende dag, in Blokker, liet Wim Kan zich minder positief uit, met name over het gedrag van het publiek. “Het is niet te geloven. Dit is nog erger dan de Franse revolutie”. In het Leidsch Dagblad was op 8 juni te lezen: “Wim Kan was aangekondigd als ‘een grote Nederlandse Beatle-fan’. Hij zat zaterdagavond met Corry Vonk op de eerste rij in Blokkers veilinghal ‘Op hoop van zegen’, maar toen hij door een opdringende tienermassa in de verdrukking kwam, zocht hij snel een veiliger plaats”.

Voor Kick Klimbie was geen plaats op de boot die met de Beatles (inclusief Jimmy Nicol in plaats van de zieke Ringo Starr) een tocht door de Amsterdamse grachten maakte. Hij kon zich overigens nog goed herinneren dat een collega bij Basart op dat idee gekomen was. “Hij heette Rob Kalkoen of Kalkoenen en verzorgde bij ons bedrijf de handel in geluidsapparatuur en muziekinstrumenten”.
   Basart had Kick wel aan het werk gezet bij de twee concerten in Blokker. Op zijn vrije zaterdag verkocht hij er 45 toeren-plaatjes en foto’s van de groep. “In de veilinghal meteen naast het podium waren diverse standjes. Die moest je zelf opbouwen met de kistjes waarin de bloemkolen aan de man gebracht werden. Ze waren van een soort waaibomenhout. Samen met Els, mijn vriendin, konden we met een vriend in zijn eend meerijden. Els maakte van die kistjes nog een verhoging om het optreden beter te zien. Maar het hout was zo zacht dat het door haar gemaakte bouwwerk het niet hield.
   Meteen na het middagconcert werden de standjes van Basart en dat van mijn buurman, die gordijnstof met het woord ‘Beatles’ er op zo zeer bestormd dat we moesten vluchten. Ik wist de singles en de foto’s in veiligheid te brengen. Maar mijn buurman liet zijn spullen achter. Toen heb ik de gordijnen ook maar meegenomen. Ze hebben ongebruikt nog jaren bij me thuis gelegen”.
   Tijdens de twee concerten in Blokker was Kick waarschijnlijk de enige afgezant van de Nederlandse platenindustrie. “Het is al lang geleden, maar ik kan me niet herinneren dat ik andere mensen van Basart, Stibbe of Strengholt gezien heb”.

Beatles in Blokker (6 juni 1964)

Herinneringen aan 1964

Twintig jaar na de concerten, in 1984, keek Dick van Gelder nog eens terug op wat er in Blokker gebeurd was. Terwijl Kick Klimbie moest vluchten voor de opdringerige fans had de impresario een andere taak. “Toen het middagconcert was afgelopen, ging ik naar ze toe en vroeg wat ze wilden, ergens gaan eten of zo. Maar ze wilden liever daar blijven. Ik heb toen wat broodjes en frisdrank georganiseerd. Na een half uur kwam ik hun kleedkamer binnen en daar lagen ze in hun jassen gerold onder de tafel te slapen, heel braaf”.
De aankomst van de Beatles op Schiphol werd verfilmd en is op YouTube terug te zien. Anders ging het bij het vertrek van de groep. Nederland was een tussenstap van Denemarken naar Londen en verder naar het Verre Oosten. De Beatles moesten immers de hele wereld voor zich zien te winnen. Van Gelder: “Ik kreeg een telefoontje dat ze de volgende morgen om tien uur op het vliegtuig moesten stappen. Ik zag dat niet zo snel lukken, dus zondagochtend stond ik om acht uur op hun deur te bonzen terwijl ze nog in diepe rust waren. Om kwart over tien kwamen ze in de stromende regen naar buiten met hun gitaren. In vliegende vaart zijn we naar Schiphol gereden, waar het vliegtuig nog stond te wachten. Met een zucht van verlichting heb ik ze afgeleverd”.

Dick van Gelder had, terugkijkend, geen echte problemen meegemaakt. “De Beatles herinner ik me als ontzettend aardige jongens. Tijdens die twee dagen is het nergens rotzooi geweest. Ook niet bij de concerten. Er was wel een groepje dat in een hoekje stond te swingen of te jiven of hoe dat heette dat ... twisten... en daar kwam de pers natuurlijk op af, maar dat stelde niks voor”.
   Aan de reserve-Beatle had hij ook nog een aardige herinnering: “Nou ja, die Jimmy Nichol is dus meegekomen en heeft de tijd van zijn leven gehad. Die was werkelijk in alle staten. Ik heb nog een Volendammer pop voor hem gekocht, omdat hij iets voor zijn dochtertje wilde meenemen, maar de deur niet uitkon”.
   In juni 1964 was het duidelijk: je kon gewoon popconcerten organiseren zonder in de problemen te raken. Als het bij de Beatles mogelijk was, bij wie dan niet? Twee maanden en twee dagen later, op 8 augustus, liet impresario Paul Acket de Rolling Stones in het Kurhaus van Scheveningen optreden. Dat pakte anders uit...

Dick van Gelder beschouwde zijn activiteiten met de Beatles achteraf als het hoogtepunt van zijn carrière. Voor Kick Klimbie pakte zijn werk voor Parlophone eveneens goed uit. “Bij Basart wisten we begin 1964 al dat we de Beatles maar voor een beperkte duur hadden. Het Odeon-Parlophone contract liep per 1 juli 1965 af. Het lukte ons niet dat te verlengen. Ger Oord van Bovema had sterkere troeven. Maar hij werd wel gedwongen zijn eigendom van Bovema geleidelijk aan te verkopen aan EMI. Basart mocht de platen van Parlophone nog een half jaar lang uitverkopen. Er werd nog een flinke voorraad aangemaakt, maar op een bepaald moment was het echt afgelopen”.
   Kick Klimbie ging met het Parlophone-label én de Beatles mee naar EMI. Hij maakte er carrière, nationaal en internationaal. Zo werd hij in 1978 directeur van Bovema-Negram dat zich enkele jaren speciaal bezig hield met het Nederlandse repertoire. Theo Roos was zijn A&R-manager. In 1985 werd Kick benoemd tot directeur van EMI Nederland, een functie die hij acht jaar lang vervulde.

Een nieuwe tijd

De manier waarop de Beatles in Nederland onthaald werden kreeg al snel een magische klank. Toen de Blue Diamonds en Anneke Grönloh in december van dat jaar naar Indonesië vlogen werd in de kranten al gesproken over een ‘Beatles-ontvangst’.
De artiesten, die in voormalig Nederlands-Indië geboren waren, hadden het hoogtepunt van hun populariteit inmiddels achter de rug. Een nieuw tijdperk was aangebroken. Ruud de Wolf, toen 23 jaar, gaf in een interview toe: “Het is moeilijk te concurreren tegen jongens als de Beatles en Rolling Stones. Dat is haast niet vol te houden”.
In 2002 liet Anneke Grönloh zonder enige omhaal haar afgunst de vrije loop: “Ik stond altijd aan de top. Maar The Beatles vond ik vreselijk. Ik haatte ze. Logisch, want ze hadden ineens de ene nummer-1-hit na de andere. Ik stond vier, vijf jaar lang altijd op nummer 1 en toen kwamen The Beatles en was het afgelopen. Ik ging niet van nummer 1 naar nummer 3, nee, ik mocht blij zijn als ik nog in de toptien kwam! Mijn moeder zei: ‘Dat geschreeuw, ze mogen wel eens naar de kapper’”.

184 10 Paul MCartney met Oscar Rexhäuser

Onderonsje in de kleedkamer: Lennon, McCartney, Oscar Rexhäuser (Blokker juni 1964)

Harry Knipschild
22 mei 2014

Clips
* Henk Stibbe in Top of Flop, december 1961
* Beatles, I want to hold your hand, Top of Flop, eind 1963
* Beatles, Frankrijk, januari 1964
* Beatles bij Ed Sullivan, USA, februari 1964
* Beatles, A hard day's night, 1964
* Beatles, interview Treslong, 5 juni 1964
* Beatles, optreden Treslong, Hillegom, 5 juni 1964
* Reportage Beatles in Nederland (Polygoon), 1964
* Beatles in Australië, juni 1964
* Beatles, interview Australië, juni 1964
* Ringo Starr arriveert in Australië, juni 1964

Literatuur
‘Youth [Van Santen] zips up Dutch firm [Stibbe]’, Billboard, 28 december 1963
Billy Shepherd, Wij zijn de Beatles. De eerste volledige biografie met talrijke foto’s en tekeningen, Utrecht 1964
‘The Beatles 2 mei hier’, Leidsch Dagblad, 3 januari 1964
‘The Beatles naar Leeuwarden?’, Leeuwarder Courant, 25 februari 1964
‘Beatles ongewenst in Israel’, Dagblad voor Amersfoort, 18 maart 1964
‘Beatles op 6 juni in ons land’, Dagblad voor Amersfoort, 18 maart 1964
‘The Beatles naar Berg en Bos?”, Nieuwe Apeldoornsche Courant, 23 maart 1964
‘Beatles niet in de open lucht’, Nieuwe Apeldoornsche Courant, 24 maart 1964
‘The Beatles op VARA-TV’, Dagblad voor Amersfoort, 24 maart 1964
‘Reklame voor kauwgum inzet kort geding’, Dagblad voor Amersfoort, 1 spril 1964
‘Rechter wijst vonnis: geen exclusieve Beatle-foto’s bij kauwgum’, Dagblad voor Amersfoort, 16 april 1964
‘Beatles in Den Haag en Blokker’, Dagblad voor Amersfoort, 20 april 1964
‘Beatles alleen in Blokker’, Dagblad voor Amersfoort, 5 mei 1964
Keith Altham, ‘Camera! Action!’ [A hard day’s night’], Fabulous, 16 mei 1964
‘De vier Heemskinderen’, Nieuwe Leidsche Courant, 6 juni 1964
‘Blokkers Beatle-kermis, voer voor psychologen’, Leidsch Dagblad, 8 juni 1964
‘‘Onze ster dalen? Onzin’. Blue Diamonds geven nu uit zakelijke overwegingen voorkeur aan buitenland’, Leidsch Dagblad, 24 november 1964
‘Op vliegveld van Djakarta: ‘Beatles’-ontvangst voor Anneke en Blue Diamonds’, Leeuwarder Courant, 21 december 1964
‘Dick van Gelder, de man die de Beatles naar Nederland haalde’, Nieuwe Revue, 8 juni 1984
‘Robbert van Santen’, Association of the Integration of the Whole Person, 1 april 2002
Frank Dam, ‘Ik ben het vlaggeschip’ [Anneke Grönloh], NRC, 2 december 2002
Brian Southall, met Rupert Perry, Northern Songs. The true story of the Beatles song publishing empire, Londen 2007 (2006)

Hits: 24472