445 - Lowlands, het begin

 

 

Lowlands in Biddinghuizen was een festival waar jaarlijks tienduizenden muziekliefhebbers heen trokken. Totdat het in Wuhan (China) opgedoken covid 19 virus roet in het eten gooide. De Nederlandse regering besloot om de festivals van 2020 en 2021 om gezondheidsredenen niet te laten doorgaan. Daarmee kwam voorlopig een einde aan een traditie van een kwart eeuw. 

 

In feite is Lowlands een stuk ouder. In eerste instantie werd het opgezet in 1967, het jaar van het Monterey festival in Californië, de ‘Summer of Love’ in San Francisco, het Beatles-album ‘Sergeant Pepper’, de eerste wereldomvattende televisie-uitzending (met ‘All You Need Is Love’) en in Nederland de commercieel aangepakte Hippy Happy Beurs te Rotterdam.

 

 

 

 

 

 

Lowlands was niet bedoeld om eraan te verdienen. Daarom moest het gesubsidieerd worden. Op 5 november 1967 meldde de Telegraaf: “Gedeputeerde Staten van Utrecht hebben een garantie van ƒ 8000 goedgekeurd voor het grootste hippiesfeest van Nederland. De Utrechtse gemeenteraad had dit bedrag beschikbaar gesteld voor de ‘Flight to Lowland’s Paradise’ (Vlucht naar het Paradijs der Lage Landen), die 24 november in de Margriethal start. Het feest, dat door de jongerengroep Volte wordt georganiseerd, zal duren van 8 uur ’s avonds tot 8 uur ’s morgens”.

    Vanwege de medewerking van de overheid werd de entreeprijs vastgesteld op tien gulden, ongeveer twee keer de prijs van een hitsingle en wat meer dan je drie jaar daarvoor moest betalen om de Rolling Stones te zien optreden in het Scheveningse Kurhaus.

    Hendrik van der Vlist (67), wethouder van jeugdzaken, had het allemaal mogelijk gemaakt. In de gemeenteraad wees hij op een ‘veranderende samenleving die kraakt in haar voegen, waardoor de jeugd in een vacuüm terecht komt’. E. de Groot (SGP) was minder positief: “Utrecht mag geen tweede Sodom en Gomorra worden”.

 

 

 

 

Trouw gaf aanvullende informatie. ‘In Utrecht gaan ze een feest maken’ was de kop in de krant. 

    “Nauwelijks is de Hippy Happy Beurs van Paul Acket achter de rug, of er staat weer een enorm spektakel voor de deur. Dit keer moeten we allemaal naar Utrecht waar kunstschilder Bunk Bessels iedereen aan het enthousiast maken is voor ‘Flight to Lowlands Paradise’. Bunk Bessels werkt samen met jongens van de organisatie Volte (Hans van Amerongen, Robert van Gemert en Dolf Hartsuiker).

    Ook mogen we de vrouw van Bunk niet vergeten: de 22-jarige Gelske Bessels heeft deze weken heel wat te verduren. Haar telefoon staat geen ogenblik stil, want iedereen wil alles weten over ‘dat paradise van Bunk’”.

 

 

 

 

In Rotterdam had de Jimi Hendrix Experience opgetreden. Wie kon men in Utrecht verwachten was de vraag.

    Gelske Bessels gaf antwoord: “Veel beroemde groepen. Ze treden allemaal gratis op. Ze krijgen natuurlijk wel reiskosten-vergoeding. Dat is al een hoop geld, want er komen popgroepen uit België en Engeland. We hadden al aanbiedingen van bijna vijftig groepen. Maar dat zou teveel worden. Dan kan iedere groep nauwelijks op het toneel gaan staan, of ze moeten alweer plaats maken voor de volgende. Toen zijn we gaan schiften en er spelen waarschijnlijk dertig popgroepen.

    De grote attractie van het feest zal The Crazy World of Arthur Brown [latere hit ‘Fire’] worden. De lichtshow, die iedere vrijdagavond te zien is in de Londense UFO-club, komt ook naar Utrecht”.

    Over de te verwachten Nederlandse beatgroepen hoorde je niets. 

 

Een paar weken eerder had Phil Bloom furore gemaakt door zich naakt op de televisie te vertonen. Ook zij werd verwacht: “Ze doet mee in het clubje ‘Kunst Baart Kracht’, een volksdansgroep, als we goed zijn ingelicht. De meisjes hebben oosterse gewaden en dansen op muziek van achter de Chinese Muur”.

     Moeders hoefden zich niet ongerust te maken. Als die belden kregen ze het advies om er ook zelf bij te zijn. Maar: “Er komen ook politie-mannen in de zaal, in hun gewone colbertje en pantalon. Anders werkt het als een rode lap op een stier”.

    Er waren toch wat zakelijke activiteiten: “Er zal een aantal kraampjes en stalletjes in de Margriethal staan. Daar gaan ze belletjes, wierook, broodjes, limonade, fluitjes, slingertjes en andere aardige dingen verkopen”.

    De organisatie hoefde geen geld aan Lowlands over te houden. “We verdelen de [eventule] opbrengst dan onder de mensen die hebben meegewerkt. Iedere popgroep krijgt evenveel. Dat is het eerlijkste”, aldus Gelske Bessels.

    Voor kaarten kon je bellen, ze persoonlijk bij Gelske en Bunk ophalen of bij de platenwinkel van Hein Staffhorst die evenals de artiesten gratis meedeed door voor apparatuur te zorgen . De ‘Summer of Love’ was vanuit San Francisco op Nederlandse bodem neergedaald.

    Het gerucht ging rond dat Paul McCartney en Mick Jagger, al dan niet incognito, aanwezig zouden zijn. 

 

 

 

 

De redactie van Hitweek zag de eerste Lowlands (die in 1967 meestal als ‘Flight’ werd aangegeven) als een ‘zeer historische gebeurtenis’: “Uit heel het land zullen ze komen en zelfs uit andere landen zullen ze toestromen, de lieden, de figuren, de jongens die bezig zijn in hun stad om nieuwe dingen te laten gebeuren. 

    Zeer veel Nederlandse groepen zullen er in Utrecht spelen. Iedereen zal er zijn. Het staat hier op barsten. Er gaan echt ongelooflijke dingen in de zeer lage landen gebeuren. Het is echt waar. Nederland ligt zo laag dat de underground aan de oppervlakte en bij daglicht werkt. Lowlands Paradise is een feit geworden”.

 

 

 

 

Blijkbaar verschenen niet alleen duizenden ‘hippies’ in Utrecht. De Nederlandse kranten vonden eveneens dat ze niet weg konden blijven.

    De Volkskrant vergeleek de jongeren op de eerste Lowlands met ‘noorderlingen op een drooggelegd Limburgs carnaval’. De door veertig beatgroepen ten gehore gebrachte muziek werd omschreven als een ‘kakafonie, een kanonade op drie podiums’.

 

In het Parool tekende Klaas Peereboom de sfeer van wat hij een ‘chocomelfeest’ noemde: “Rechercheurs lopen uiterst rustig temidden van de duizenden slenterende en op de grond liggende jongeren. Beatgroepen storten uur na uur onwaarschijnlijke hoeveelheden geluid van de podiums, maar aangezien dit tegelijkertijd gebeurt bijt de beat niet diep. In het halfduister bewegen enige honderden fraai beschilderde en met bloemen en kralen getooide hippies. Ze zijn lief voor elkaar. Zij hebben kennelijk heel goed geluisterd naar een betoogje van Simon Vinkenoog, waarin de lieve mensheid weer eens werd gemasseerd”.

    Uit een overdrukje in een kraampje citeerde Klaas diens woorden: “De mensen die ik dezer dagen ontmoet zijn mij goedgezind. Allerwegen glimlachende herkenningen; levende mensen laten zich slechts ontdekken aan wie zich voor hen open stelt. De waarheid ligt altijd in het midden, voor iedereen om naar te grijpen en op te rapen – onverschillig uit welk huis men stapt, wiens taal men spreekt, welk brood men eet”.

    De redacteur maakte een praatje met een tevreden Johan Schaap, die ter plekke ijverig colporteerde voor het Leger des Heils. “Men wenst de Strijdkreet niet, maar men doet wel veel geld in het busje. Het is hier leuk werken, ook al is zo’n bijeenkomst mijn genre niet”.

    Enkele ‘vetkuiven’ konden zijn goedkeuring niet wegdragen. “Zij wierpen koffie naar passanten en sloegen af en toe op een hoofd”.

    Klaas noemde Lowlands ‘Nederlands grootste love-in’. De organisatie was volgens hem in handen van Volte, De Kargadoor, Politiek Jongeren Contact Utrecht, Hitweek en International Times.

 

 

 

 

Het Limburgsch Dagblad uitte zich positief. De ‘Flight to Lowlands Paradise’ had de vuurproef doorstaan: “Ruim tienduizend hippies beleefden innig een grootse non stop love in.

    Voor happenings zorgden The Living Kick Formation, The Fakir Cidi Shandra en het Klaas en Ju Spel. Van de dansgroepen oogstten vooral The Exploding Galaxy uit Engeland en The Gi-Gi-girls veel bijval. Opmerkelijk was het grote succes van de folkloristische dansgroep de Larensche Schotsers”.

    De politie hooefde nauwelijks in te grijpen. Dat gebeurde pas toen beeldhouwer Jutte (31, uit Amsterdam) een striptease op een der podia uitvoerde en vervolgens beschilderd en wel een rondedans in de hal uitvoerde. Ook werden alarmpistolen van twee scholieren in beslag genomen en enkele ‘bacchusklanten’ naar buiten gewerkt. Een andere bezoeker kreeg een hartaanval en werd naar een ziekenhuis gebracht.

    De Limburgse journalist noemde de sterke wierookgeur en de namen van enkele groepen die met elektrische gitaren een alles overstemmend lawaai produceerden: Cuby & the Blizzards, (Unit) Gloria, Outsiders, R-o-dys en Les Baroques. Mede door het geroezemoes raakte het jeugdige publiek volgens hem al snel vermoeid. Halverwege het twaalf uur durende spektakel lagen honderden hippies uitgestrekt op de stenen vloer.

    Arthur Brown werd niet genoemd. De redacteur zag evenmin leden van de Beatles of Stones. “Er werd veel over hen gesproken, maar niemand heeft hen gezien”.

    Op zaterdagmorgen werd het licht ontstoken. “In de hal was het een enorme chaos: tienduizenden snippers papier en attributen voor love-in doeleinden lagen op de grond en er hing een dicht gordijn van wierook. De vermoeide hippies, die tot het laatste toe alles hadden gegeven, gingen met lood in hun schoenen, sandalen en sommigen zelfs blootsvoets naar huis terug”.

 

 

 

 

Volgens de organisatoren was genoeg geld overgebleven om tussen Kerstmis en Nieuwjaar opnieuw een beatfestijn in Utrecht te houden. Een redacteur van Hitweek meende dat Utrecht wel eens een belangrijke plaats in de scene zou kunnen gaan innemen. Wordt Utrecht een nieuw geest-verruimend supersonisch centrum, een nieuw beat-centrum, vroeg hij zich af:

    “Sinds kort is Utrecht weer in het nieuws en weer in wording als popcentrum. Enkele weken geleden is er een zeer suksesvolle Flight to the Lowlands Paradise geweest. Meer dan tienduizend figuren zijn naar ’s lands centrum getogen om daar een twaalf uur durend festijn mee te maken”.

    Volgens hem was Utrecht wakker geworden door het effect van de Flight en de leegte die er in de stad achterbleef na het massale gebeuren. Bunk Bessels zou daar wel verandering in gaan brengen. Hij was eerst van plan om enige weken op zijn lauweren te gaan rusten. Maar de nacht in de Jaarbeurshal had zoveel indruk gemaakt dat hij naarstig aan het speuren was naar nieuwe mogelijkheden.

    Bessels was naar eigen zeggen in de weer om de Grateful Dead naar ons land te halen. Bovendien dacht hij na om een tweede Flight de organiseren, nog in de eerste maand van 1968.

    Andere Utrechters, zoals Koos van Duinen en Jaap van der Klomp, probeerden te profiteren van de goede naam die de stad dankzij Lowlands had gekregen. In de kelders aan de Oude Gracht en in buurthuizen zou experimentele jazz, folkmuziek en pop-ballet uitgevoerd worden. Er werd zelfs aan ‘straathappenings’ gedacht. En zo kwam er in 1967 een einde aan een jaar met veel veranderingen.

 

 

 

 

In de laatste top 40 van 1967 vonden we onder meer ‘Magical Mystery Tour’ van de Beatles, ‘2,000 light years from home’ (Rolling Stones), ‘Distant Smile’ van Cuby & The Blizzards en ‘Foxy Lady’ van Jimi Hendrix.

    De ‘gewone’ mensen hadden overigens hun eigen muziek. Hoog genoteerd stonden John Woodhouse met ‘Melodia’, de Monkees met ‘Daydream Believer’, Johnny & Rijk met de ‘Bostella’ en Heintje met ‘Mamma’. 

 

 

 

 

Lowlands had in 1968 een voorbeeldfunctie gekregen. Als het in Utrecht kon zou het ook elders moeten kunnen, was de gedachte. De Friese Koerier meldde dat er in Zwolle op 23 februari een festival zou komen, dat ‘in Nederland slechts te vergelijken valt met ‘A Flight to Lowlands Paradise’’: “Het heet dan ook ‘Fou Young High’. De organisatie berust bij de Zwolse jeugdgroep Le Fou. De happening vindt plaats in de Bethlehemkerk. Dit uit de middeleeuwen stammende gebouw is na een bewogen gemeenteraadsvergadering voor dit doel ter beschikking gesteld aan de Le Fou-groep. Uiteraard gaat men de hele nacht door”.

 

In Den Haag was een stichting opgericht die zie LaHoBloBloe noemde – een afkorting van ‘Laat Honderd Bloemen Bloeien’: uit de koker van Mao Zedong, leider van communistisch China. Wat in Utrecht mogelijk was, moest in beatstad Den Haag toch zeker een succes worden. 

    Maar dat was niet zo, meldde het Parool op 22 juni. “De manifestatie ‘The First Holiness Kitschgarden for the Liberation of Love and Peace in Colors’ is een slap aftreksel geworden van de ‘Flight to Lowlands Paradise’, vorig jaar november in Utrecht. Er waren wat beatgroepen, die vaak alleen maar zeer hard en onzuiver speelden en, naar het oordeel van het publiek, slechte lichtshows. Ook was er een pop-markt en werden er korte films gedraaid. Een aantal attracties ging niet door: de artiesten waren niet komen opdagen”.

 

De gevolgen lieten zich raden. Er was een strop van maar liefst 67.000 gulden. “In plaats van de verwachte 15.000 kwamen er slechts 3.000 hippies naar de Houtrusthallen, van wie er 2.300 een entreekaartje hadden betaald. De overigen waren optredende artiesten of bezoekers die illegaal binnen kwamen”.

    Tegenover een bruto recette van 23.000 gulden stonden kosten van rond de 90.000 gulden. De gemeente had zich garant gesteld voor tienduizend gulden. Dat was niet genoeg. 

    Justus Fahner, van de stichting, was niet optimistisch. “Het zit er wel in dat LaHoblobloe failliet gaat – behalve natuurlijk wanneer de gemeente onze schulden overneemt”. Hij voegde eraan toe: “Wij zijn niet persoonlijk aansprakelijk. LaHoblobloe is een stichting”.

 

 

 

 

 

 

Het heil moest opnieuw uit Utrecht komen. In oktober werd bekend dat er een nieuwe Flight to Lowlands Paradise zou komen, wederom vanuit een Jaarbeurshal. Het ‘beatfeest’ zou deze keer vier uur eerder beginnen, op vrijdagmiddag om vier uur en doorgaan tot acht uur ’s morgens. Bunk Bessels, 24 jaar, trad wederom op als organisator. Hij zou worden bijgestaan door Robert van Gemert (27) en Jaap van der Klomp (27).

    Het Algemeen Handelsblad publiceerde de details. “Het in 1967 gehouden non-stop beatfestijn in de Utrechtse Jaarbeurs ‘Flight to Lowlands Paradise’ krijgt een vervolg. De tweede Flight wordt een internationaal experimenteel popfestival en zal in de nacht van 23 op 24 november in een van de hallen van de beurs worden gehouden. Het hele festival zal zestien uur duren tegen vorig jaar twaalf uur.

    Gemeente, provincie en rijk nemen gezamenlijk de financiering voor hun rekening. De gemeente Utrecht heeft bovendien vrijstelling van vermakelijkheidsbelasting verleend. Er zullen twaalf Nederlandse groepen optreden. Uit het buitenland komen twee Amerikaanse, vijf Engelse en een Belgische groep. Tot de Nederlandse deelnemers behoren: The Blizzards, Outsiders en Full House. Van de buitenlandse groepen heeft men op dit moment de medewerking van vier groepen: The Pretty Things, The Who, The Family en The Bonzo Dog Doo-Dah Band. De Beatles hebben toegezegd dat zij ‘op de een of andere manier’ iets voor de Flight zullen doen. 

    Het festival start zaterdag 23 november om vier uur ’s middags. Er volgt dan een non-stop optreden van Nederlandse groepen, waarna om negen uur ’s avonds de eerste buitenlandse attractie voor het voetlicht treedt. 

    De jeugd kan zich behalve met de muziek vermaken met films en lightshows. Hiertoe zijn 25 diaprojectoren opgesteld. Er worden de hele nacht goedkope maaltijden verstrekt. Onderhandelingen zijn gaande over een gesloten tv-circuit. Zondag 24 november om acht uur ’s morgens zal het feest eindigen. Met de spoorwegen zijn besprekingen gaande om de kaartverkoop voor deze Flight via de NS-stations te laten lopen: eventueel in de vorm van combinatiekaartjes voor trein en entree”.

 

 

 

 

 

 

De grote attractie zou Jimi Hendrix worden, de Amerikaan die furore gemaakt had met de albums ‘Are You Experienced’ en ‘Axis: Bold As Love Is’. In Monterey had hij zijn gitaar in brand gestoken. Op 2 november kondigde de Volkskrant het grote nieuws aan. “De Amerikaanse popzanger Jimmy Hendrix komt naar Nederland. Hij zal te zien en te horen zijn op het grote popfestival Flight to Lowlands Paradise dat wordt gehouden in de Margriethal van de Jaarbeurs te Utrecht.

    Andere attracties voor het gebeuren dat wordt gesubsidieerd door de gemeente Utrecht en het ministerie van Cultuur zijn The Who, Pretty Things, Cuby and the Blizzards en The Golden Earrings. De attracties zullen te zien zijn op drie podiums”.

 

 

 

 

Zo simpel was het echter niet om Hendrix in Nederland te laten optreden. De organisatoren (Bessels, Van der Klomp) waren bereid om Lowlands naar 28 december te verplaatsen omdat hij en zijn Experience bereid waren om op die dag een uur lang in Utrecht van de partij te zijn. Groepen als de Who, Pretty Things en Family zouden eveneens komen. “Onderhandelingen met Amerikaanse groepen, Jeff Beck en de Bonzo Dog Doo Dah Band zijn bezig”.

    De nieuwe datum had ook voordelen: “Men acht de verschuiving een service voor de vele scholieren, die dan in de kerstvacantie kunnen komen".

  Bekend gemaakt werd dat de NS extra treinen zou laten rijden. De entree was opnieuw vastgesteld op een tientje. Voor dat bedrag kreeg je bovendien een ontbijt in de vorm van fruit. De organisatie Volte noemde zich nu een ‘Centrum voor ludieke en creatieve evenementen’.

 

 

 

 

Op de avond vóór de tweede Lowlands was het al feest in de stad ‘door een geweldige happening in de Oudegracht, Clysma genaamd. Met behulp van de brandweer werd de gracht ter hoogte van het stadhuis volgespoten met schuim, in totaal 44.000 vierkante meter. Felle schijnwerpers belichtten het geheel. Vijf kikvorsmannen zwommen in het schuim rond, terwijl medewerkers aan de happening staafjes met ontplofbare inhoud in de gracht wierpen, waardoor het witte schuim metershoog de lucht in vloog.

    Het geheel kostte vierduizend gulden en werd gefinancierd door Stadsontspanning te Utrecht, het Studium Generale van de Rijksuniversiteit ter plaatse en het Nederlands-Belgisch cultureel aceoord. Uitvinder van de happening was de Amsterdamse kunstenaar Roland van den Berghe (25)’, aldus de Leeuwarder Courant

 

 

 

 

 

 

Journalist en jazzliefhebber Ruud Kuyper (1937-1999) beschreef wat hij op 28 december meemaakte. Hij arriveerde om 11 uur ’s avonds. “Je denkt, na een barre tocht over de gladde en mistige rijksweg 12, dat je aan alle voorwaarden hebt voldaan om keurig netjes de Margriethal van de Jaarbeurs binnen te komen, waar de grote popmanifestatie Flight to Lowlands Paradise op dat moment al zeven uur aan de gang is. Je hebt om niet op te vallen je grijze pak maar in de kast laten hangen en een broek en een trui aangetrokken. Je bent voorzien van een geldig entreebewijs en je hebt de borden met de pijlen gevolgd. Maar mis.

   ‘Meneer, er is geen doorkomen aan, de hekken zijn dicht’, zegt een vriendelijke agent.

   ‘Ja maar, ik moet’...

   ‘Meneer, niets aan te doen, u ziet het toch zelf? Probeert u het over een half uur nog eens aan de andere kant van het gebouw, dat is een kwartier lopen. U slaat gewoon drie keer rechts af’".

 

Kuyper deed wat hem gevraagd werd: “Aan die andere kant wordt stevig gevochten. Een paar jongens, die even naar buiten waren gegaan, willen er weer in, maar dat blijkt niet meer te gaan. Van binnenuit wordt er een stormloop op de jonge controleurs ondernomen. De deuren barsten open, er wordt geknokt, geduwd, getrapt en gescholden. Tot mijn grote verbazing sta ik plotseling een paar meter in de hal.

  Rechts op een hoog podium, onbereikbaar voor eventuele aanvallen van het publiek, is Pink Floyd uit Engeland bezig met een knappe vermenging van oosterse klanken en moderne elektronica. Nog hoger worden op enorme doeken allerlei constant bewegende, kleurige en abstracte figuren geprojecteerd. Achterin de zaal is een kermis aan de gang, met als middelpunt een grote gestroomlijnde draaimolen met racebootjes. Links in de hoek gaat de show ‘Beat and Beams’ beginnen, samengesteld uit slagwerkritme, dans- en lichteffecten”.

 

Ruud wilde het meemaken. “Om er te komen moet ik voorzichtig over honderden zittende en liggende jongens en meisjes stappen. Zo te zien slapen er een heleboel. Anderen staren wat voor zich uit, praten, roken of vrijen. Opgewekt is de stemming bepaald niet. Iedereen maakt veel eerder de indruk of hij deze subculturele toestand zo gelaten mogelijk wil ondergaan.

   Op een ander podium is een kosmische act met preken, bananen en rookbommen aan de gang. Er staat een aantal marktkramen. De Utrechtse vredesgroep heeft borden opgehangen met ‘Verrek met je welvaart’, ‘Weiger dienst’ en ‘Voor leven tegen geweld’. De socialistische jeugd Utrecht exposeert en verkoopt het Rode Boekje, Peking Review, Russische affiches en een heel assortiment pamfletten en brochures over hulp aan Amerikaanse deserteurs.

   De meeste bezoekers zijn echter meer geïnteresserd in het kraampje van Hitweek (waar een affiche van het festival wordt verkocht) en in de stand van de N.V.S.H., waar tegen de ochtend op last van de Utrechtse officier van justitie een paar prenten in beslag zullen worden genomen”.

 

Als verslaggever van het Algemeen Dagblad probeerde Kuyper meer te weten te komen over de ster van de avond: Jimi Hendrix. “Na tien minuten kloppen op de deur van het secretariaat gaat de deur op een kier. ‘Pers, zegt U? Ach kom, dat zegt iedereen hier. Meneer, ik kan niks, ik weet niks’. Deur dicht en nog op slot ook.

   Er komt een verzenuwde jongen aanhollen, die voortdurend uitroept dat het waar is, dat het inderdaad waar is.

   ‘Wat is waar?’ vraag ik dringend.

   De jongen, bevend en half huilend: ‘Jimi Hendrix heeft een been gebroken, hij komt niet, het hoogtepunt gaat niet door. Zijn begeleiders komen ook niet, die kunnen niet opstijgen door de mist. Jimi gaat het zelf voor de televisie vertellen’.

   Ook het restaurant is ontoegankelijk. ‘We mogen niemand meer toelaten, politievoorschrift, alleen mensen van de pers’.

   Ik zeg voorzichtig dat ik van de pers ben. Ik vraag of ik de organisatoren Bunk Bessels en Jaap van der Klomp kan spreken.

   Antwoord: ‘Bunk is niet te spreken en Jaap zit ergens hoog in de lichttoren’.

   Terwijl de grote lichtprojecties gestadig verder gaan, terwijl de volgende beatgroep zijn programma afwerkt, terwijl er steeds meer jongens en meisjes gaan zitten of liggen en terwijl er voortdurend nieuwe voorraden koffie en ijs worden binnengebracht, probeer ik weer bij de plaats te komen waar ik binnen ben gedreven. Er staan nu heel wat politie-agenten en de deuren zijn definitief gesloten. Een ordebewaker schat dat er zo’n 14.000 mensen binnen zijn. ‘Dus denkt u erom, als u naar buiten gaat komt u er niet meer in’.

   Ik antwoord dat ik daar van harte mee akkoord ga. Het fruitontbijt, waar de bezoekers tegen de ochtend op zullen worden getracteerd, neem ik straks thuis wel”.

 

 

 

 

Ruud Kuyper was niet lang gebleven. Vertegenwoordigers van andere kranten konden meer feiten aandragen. Volgens een verslaggever van de Nieuwe Leidsche Courant had de organisatie 35.000 gulden vooruit aan Jimi Hendrix moeten betalen, die niet was komen opdagen. Jeff Beck en Jethro Tull waren evenmin verschenen. Ze gaven als reden op dat ze niet compleet waren. Hadden die ook vooruit geld gekregen?  

  De opkomst was boven verwachting. Enkele duizenden moesten in de sneeuw wachten. “Ruim duizend jongeren verdrongen zich [tegen vier uur] voor de kleine toegang van de Margriethal met als gevolg dat enkele jongeren flauw vielen en de ruiten van twee kassa’s sneuvelden. De toeloop was zo groot, dat de Utrechtse politie regelend moest optreden. Rond het middernachtelijk uur werd het aantal Flightgangers geschat op vijftienduizend”.

  Aan het einde van de tweede Lowlands waren er nog maar betrekkelijk weinig teleurgestelde ‘hippies’ over. “  Duizenden jongeren hebben de eindstreep, en daarmee het fruitontbijt, niet kunnen halen. Om acht uur zondagmorgen waren er nog zo’n drieduizend slaperige popliefhebbers over. Ze voelden zich bekocht”. 

 

 

 

Ook de Haagse popjournaliste Yvonne Parre, die het aantal bezoekers op 20.000 schatte, gebruikte het woord ‘bekocht’. “Niet onbegrijpelijk. De ongeveer zestien uur durende met veel tam tam aangekondigde manifestatie bleek een grote tegenvaller. Groot was voor velen de teleurstelling toen, eindelijk binnengekomen, bleek, dat het ‘International Experimental Pop-Festival’ veel minder inhield, dan was aangekondigd.

   Deze trieste balans van het popfestival bleek duidelijk van invloed te zijn op de Flightgangers. Men verveelde zich soms stierlijk in een ruimte, waar vanwege het aantal belangstellenden nauwelijks kon worden gelopen, sanitair zo goed als afwezig was, lichtprojecties minimale variaties boden, de optredenden weinig schokten en verfrissingen slechts met grote tussenpozen te koop waren”.

 

Parre: “Wonder boven wonder was Pink Floyd aanwezig. De groep gaf een korte, zeer knappe show met vakwerk van Roger Waters (bas), Syd Barrett (sologitaar), Nick Mason (drums) en Rick Wright (orgel). De Pretty Things en de Bonzo Dog Band traden eveneens op. Van de aanwezige binnenlandse groepen brachten de Zipps en Supersister er het het beste van af en vielen Cuby & Blizzards tegen”.

   Over het optreden van de autoriteiten deelde Yvonne mee: “De in groten getale aanwezige Utrechtse politiemacht heeft het vrij rustig gehad. De met het publiek meeschuifelende politie in burger deed slechts één aanhouding – een 19-jarige jongen werd ervan verdacht verdovende middelen in bezit te hebben. Enkele prenten op een stand van de NVSH werden in beslag genomen”.

 

Unaniem was men van mening dat de tweede editie van de Flight to Lowlands Paradise niet gebracht had wat men ervan verwacht had. Bij een volgende manifestatie zou men niet meer op zulke aantallen bezoekers hoeven te rekenen las je meteen in de krant. 

 

 

 

 

Op 4 januari 1969 plaatste een redacteur van de Leeuwarder Courant een terugblik op de tweede Flight. In zijn artikel gaf hij aan dat de opkomst nog groter was geweest dan gemeld. Vierduizend jongeren jongelui moesten onverrichterzake huiswaarts keren omdat de Margriethal vol was – al hadden ze een kaartje. Volgens hem was het 18.000 bezoekers gelukt om binnen te komen.

   De popjournalist had vernomen dat er in Engeland veel moeite was gedaan om Jimi Hendrix zo goed mogelijk te vervangen. De twee andere leden van de Experience, Noel Redding en Mitch Mitchell, hadden twee leden van Traffic weten te interesseren om met een chartertoestel naar Nederland te vliegen. Die vlucht was niet doorgegaan omdat men vanwege de harde wind over Parijs had moeten vliegen. Dat zou te lang duren: ze zijn maar weer weggegaan. De organisatoren konden erop rekenen dat de al betaalde gage van Jimi Hendix teruggestort werd.

    Inmiddels was wel duidelijk geworden dat de organisatie gefaald had, in eerste instantie door veel te veel kaartjes te verkopen. Voor zo’n grote mensenmassa waren de faciliteiten onvoldoende. “De eet- en drinkbuffetten konden de vele hongerden en dorstigen bij lange na niet verwerken. In de tent achter de Margriethal kon je warme hapjes krijgen, maar je moest eerst wachten tot de tien rijen voor je afgewerkt waren. Te laat kwam je op de gedachte dat het toch beter was geweest om zelf een vetvrij zakje met brood mee te nemen”.

 

Misschien speelde het slechte weer wel parten bij de overkomst van de Britse groepen. Of waren de overeenkomsten niet waterdicht? Het jonge publiek was de tweede keer minder voor een ‘idee’ gekomen dan om buitenlandse top-acts te zien optreden voor een tientje.

    Dat was de belangrijkste klacht in de kritische media, zoals vertolkt in de noordelijke krant. Simon Vinkenoog bracht het onder woorden. “Hij begon boven in de persruimte luid te roepen dat het nu wel een culturele manifestatie kon heten, maar dat er veel te weinig dichters aan het woord kwamen.

    Een der Flight-medewerkers kwam snel op hem af met de mededeling dat hij niet zo moest schreeuwen. Hij zou anders direct uit de persruimte verwijderd worden, omdat hij geen perskaart bij zich droeg”.

    Daar bleef het niet bij: “Wat ook niet doorging op de Flight, was een experiment van de Amsterdamse kunstenaars Thomas Koolhaas en Wilbert Vaessen. Zij zouden hun zgn. macrografiek vertonen. De bedoeling was dat zij tekeningen zouden maken, hetgeen direct geprojecteerd zou worden, zodat de toeschouwers de tekening op een groot vlak konden zien ontstaan”.

    De redacteur was van mening dat het predicaat ‘Jaarbeurs van de anti-establishment’ geheel ongerechtvaardigd gebleken was.  De tweede Flight was volgens hem ‘uitsluitend een consumptie aangelegenheid geworden. Je kon consumeren van muziek tot warme worst, van film tot gepofte mais en van kermisattracties tot het appelontbijt. Maar actieve deelname aan een manifestatie was onmogelijk’.

    Niet iedereen was ongelukkig omdat hij niet aan allerlei experimenten had kunen deelnemen. Eén van hen liet zich ontvallen: “Ik heb wel anderhalf uur onder het podium gepit. Toen ik wakker werd wist ik gewoon niet meer waar ik was. Er was op dat moment helemaal geen muziek, ik zag alleen maar die prachtige kleuren van die vloeistofdia’s. Alsof je in het paradijs was”.

 

 

 

 

In de media doken ook andere verhalen op. De organisatoren zouden zich verrijkt hebben. Een van, zo werd gefluisterd, had een groot bedrag op zijn privérekening gestort en na afloop langdurig verblijf gehouden aan de zonnige Middellandse-Zeekust. Er zou met overheidsgeld geknoeid zijn. In het blad Burgerrecht verscheen een artikel met de kop ‘Uw winst voor hun wierook’. Daarin werd stelling genomen tegen ‘de vergiftiging van de Nederlandse Jeugd door communistische propaganda en verspilling van belastinggelden’.

 

 

 

 

Een derde Flight, een derde Lowlands kwam er in elk geval tienallen jaren niet meer. Pinkpop liet vanaf 1970 van zich horen. Pas in het begin van de jaren negentig werd het ideaal nieuw leven ingeblazen, nu onder de naam ‘Campingflight to Lowlands’, oftewel gewoon Lowlands. 

    Op de website van Lowlands kun je lezen: “Elk jaar in augustus strijken in Biddinghuizen duizenden Lowlanders neer voor A Campingflight to Lowlands Paradise, een drie dagen durend festival boordevol muziek, theater, film, comedy, literatuur, straattheater, wetenschap en beeldende kunst. Lowlands biedt maar liefst twaalf podia voor 250+ acts en optredens, waar zowel headliners als jonge honden steevast volle tenten trekken. Want Lowlanders kennen hun klassiekers, maar blijven altijd nieuwsgierig!

    Lowlands is een echte campingflight dus je kunt je tent opslaan op één van de zeven campings. Met z’n allen maken we er drie dagen een groot feest van waar herinneringen worden gemaakt,  verliefdheden ontluiken en vriendschappen worden gesmeed. Welkom in de Free State of LLow!”.

    Behalve in 2020 en 2021.

 

 

Harry Knipschild

22 december 2021

 

Clips

 

* Our World, juni 1667

* Lowlands 1967-1968

* Lowlands 2018

* Lowlands 2019

* Boek over sixties

 

Literatuur

‘ƒ8.000 voor ‘Paradijs’, Telegraaf, 5 november 1967

‘In Utrecht gaan ze een feest maken’, Trouw, 15 november 1967

‘Duizenden vliegen naar ’t magies gebeuren in Utrecht’, Hitweek, 24 november 1967

‘Beat en show trekken duizenden’, Volkskrant, 25 november 1967

Klaas Peereboom, ‘De beat beet niet diep’, Parool, 25 november 1967

‘Ruim 10.000 hippies beleefden innig grootse non stop love-in’, Limburgsch Dagblad, 27 november 1967

‘Vlucht naar ’t Paradijs’, Nieuwblad van het Noorden, 1 december 1967

‘Wordt Utrecht een nieuw geestverruimend supersonies sentrum?’, Hitweek 15 december 1967

‘Iedereen moet latent aanwezig zijn’, Friese Koerier, 17 februari 1968

‘Kitsch Garden in Den Haag werd strop van ƒ 67.000’, Parool, 22 juni 1968

‘Pop-festival van 16 uur eind november in Jaarbeurshal’, Parool, 17 oktober 1968

‘Beatfestijn’, Algemeen Handelsblad, 17 oktober 1968

‘Popzanger Hendrix op festival’, Volkskrant, 2 november 1968

‘Flight uitgesteld om Jimi Hendrix’, Leeuwarder Courant, 9 november 1968

‘Jimi Hendrix liet Flight in de kou’, Nieuwe Leidsche Courant, 30 december 1968

Ruud Kuyper, ‘Knokkend naar het Paradijs. Utrechts popfeest trok meer dan 14.000 bezoekers’, Algemeen Dagblad, 30 december 1968

Yvonne Parre, ‘Duizenden aanwezig bij teleurstellende flight’, Haagsche Courant (?), 30 december 1968

‘Flight: weerspiegeling van consumptie-maatschappij’, Leeuwarder Courant, 4 januari 1969

‘Jongeren dienen klacht in tegen Burgerrecht’, Trouw 30 mei 1969

Website Lowlands, december 2021