119 - Elvis Presley in 1964
In 1964 braken de Beatles en de Rolling Stones door in de hele wereld. Op 4 april van dat jaar bereikten de Beatles tegelijkertijd de eerste vijf plaatsen van de Amerikaanse hitparade. Op 5 en 6 juni waren ze in Amsterdam, Sassenheim en Blokker. Op 8 augustus gaven de Rolling Stones hun ‘ultrakorte’ optreden in Scheveningen.
Binnen een paar maanden had er een belangrijke verandering in de beleving van popmuziek plaatsgevonden. Zoals vroeger zou het nooit meer worden.
Voor een paar gulden naar de Rolling Stones in Scheveningen
***
Wat was er nog over van de populariteit van Elvis Presley?
Onderstaand bericht uit de Billboard van 9 mei 1964 geeft aan dat men niet helemaal gerust was.
Elvis Promotion
Shreveport – Attempting to divert attention away from the Beatles, KEEL radio last week proclaimed ‘Elvis Presley Week’ and featured a Presley single every hour. In addition, KEEL gave away an Elvis single, album or color photo booklet.
The station also invited listeners to send in a postcard with a guess as to the number of single records Elvis has released to date on RCA Victor. The first listener with the correct answer receives a complete file of all the Elvis Presley singles. The next five correct entries receive an Elvis album. The next 20 successful entrants receive an 18-page color photo booklet of Elvis.
LP hitparade in Billboard, 9 mei 1964
***
In de kranten verschenen berichten over oude en nieuwe idolen. De oudere jongeren van die tijd hadden moeite met het grote succes van de groep uit Liverpool. Een ingezonden brief in de Leeuwarder Courant van 26 juni 1964 gaf een mooie sfeertekening.
Tiener kontra tiener
Zo nu en dan rijst de vraag bij mij boven of sommige ouders nog wel de baas zijn over hun kinderen. Als je soms de ingezonden stukken leest van de zogenaamde tieners dan twijfel je er wel eens aan. Die vraag rees ook nu weer bij me boven over dat ingezonden stuk van die tiener uit Sneek uit de courant van zaterdag j.l. Het lijkt wel of haar ouders het helemaal niet met haar eens zijn over de Beatles.
Nou, ik hou meer van Cliff, Elvis, Johnny Holliday, Rob de Nijs en Johnny Lion; dan weet ook u veertienjarige tiener dat ik nog wel van zangers hou. Maar de Beatles kan ik niet over pochen. Het zijn bij mij geen zangers meer, maar schreeuwers. En daar zijn velen het met mij over eens. En dan dat idiote gedoe daar in Blokker.
Die ouders van zulke kinderen hebben die dan niet meer verstand om hun kinderen beter op te voeden? Net zoals die huismoeder uit Sneek; je zou denken dat het een hele Beatle-familie is. Gelukkig is het bij ons thuis anders maar ik heb verstandige ouders die weten wat het is om hun kinderen een goede opvoeding te geven.
Dan schrijft die huismoeder ook nog dat als mej. Pel naar Blokker gegaan was dat ze dan wat opgefrist was. Nou huismoeder, een ding wil ik u wel vertellen; als mej. Pel heen gegaan was was ze eerder gek geworden dan opgefrist. Maar als uw kinderen van 14 tot 22 jaar net zo gek zijn als al die tieners daar in Blokker daarom zijn wij niet zo gek en gelukkig maar ook. Daarom huismoeder en veertienjarige tiener, laat u nooit meer het hoofd op hol maken door de Beatles.
Een tiener.
Beatles in Nederland (Magere Brug, Amsterdam)
***
In de Hitwezen-hitparade van 19 september 1964 werden de hoogste twee plaatsen ingenomen door de Beatles en de Stones. Elvis was ook in Nederland verdrongen naar de lagere regionen.
***
Eveneens in het blad Hitwezen publiceerde ik [HK] op 31 oktober een artikel over het verloop van de carrière van Elvis Presley. De platen die Elvis maakte vóór hij in dienst ging vond ik geweldig. Het zelfde gold voor de singles die verschenen terwijl de rock-artiest op een hoogtepunt in zijn loopbaan zijn dienstplicht in het ver van Amerika gelegen Duitsland moest vervullen.
Na terugkomst in zijn geboorteland was er ineens een andere Elvis. Niet meer de rocker van weleer. In plaats van rock & roll maakte Presley vooral films. De een na de ander. Hij verdiende er goed geld mee. Films als ‘G.I. Blues’ (1960), ‘Blue Hawaii’ (1961), ‘Follow that dream’ (1962), ‘Girls! Girls! Girls!’ (1962), ‘Fun in Acapulco’ (1963), ‘Viva las Vegas’ (1964) en nog een heleboel meer.
Nu weten we dat het nog tot 1968 duurde voordat hij aan een muzikale rock-comeback-show werkte voor de televisie, dat zijn gezondheid steeds verder achteruit ging en dat hij in 1977 in Memphis overleed. In die tijd wist trouwens ook niemand dat Col. Tom Parker, de manager van Elvis Presley, een Nederlander was en Dries van Kuijk heette.
Elvis Presley in Blue Hawaii
***
Hoe keek ik [HK] in de herfst van 1964 aan tegen de loopbaan van Elvis Presley? Op dat moment was ik twintig jaar, studeerde in Utrecht en maakte samen met Willem van Kooten wekelijks radioprogramma’s bij Veronica. Hieronder de tekst van het artikel dat ik toen schreef. Een ‘historische’ terugblik.
Foto in artikel 1964
Elvis verleden tijd? Elvis Presley – idool der twens
Zelfs de hevigste Elvis-fan moet het met me eens zijn dat we de laatste tijd relatief steeds minder van het grote idool horen. Het is eigenlijk pas goed begonnen na zijn versie van het oude ‘Are you lonesome tonight’. Het ligt er wel vingerdik op dat alles wat daarna uitgekomen is in de loop der tijden steeds minder populair is geworden, niet alleen in Amerika, niet alleen in Engeland, niet alleen in Nederland, maar in de hele wereld. Natuurlijk, als we hem vergelijken met de andere artiesten dan staat hij nog torenhoog en zijn er maar weinigen die hem in populariteit kunnen benaderen.
Toch is de dalende lijn zo duidelijk en voor de fans zo onrustbarend, dat iedereen zich maar blijft afvragen: Waar moet dat naar toe? Blijft de dalende lijn zich voortzetten of komt Elvis Presley binnen korte of lange tijd nog eens glorieus terug aan de top, die hij bijna 10 jaar lang zonder opvallende tegenstander bezet heeft?
Hoewel het erg voor de hand ligt om alleen de twee boven opgenoemde mogelijkheden aan te houden – iedereen doet dat dan ook! – zou ik toch willen beweren dat noch het een noch ’t ander zal gaan gebeuren. De Hitwezen-lezers moeten n.l. begrijpen dat Elvis ook ouder is geworden. Hij is nu 29, en wat belangrijker is, zijn fans ook.
Toen ‘de Pelvis’ in 1956 die top bereikte die nog steeds niet geëvenaard is, bestond z’n gehoor uit teenagers van zo omstreeks 15 jaar. De meiskes van toen waren gek op de nieuwe rage, rock & roll, die hen voorgoed zou verlossen van al het zoetsappige gedoe dat tot dan toe in de hitparades was samengekweekt. Hoe ruiger hoe beter, dat was ’t enige devies van miljoenen. De topsterren van die tijd, Bill Haley, Little Richard, Gene Vincent, Fats Domino, Jerry Lee Lewis, en vooral Elvis Presley, vonden het heerlijk en gingen shows weggeven zoals die na zoveel jaren pas door Johnny Hallyday, Vince Taylor e.a. in elkaar gezet worden. En ook de platen moesten zo hard en ruig zijn dat de producers meestal met watten in hun oren opname-sessies doorstonden.
Elvis was een van de meest handige jongens; hij kende de kneepjes van zijn vak wel, en de meest toonloze songs (bijv. ‘Heartbreak hotel’) wist hij dankzij een stampend ritme naar de top van de wereld hitparade te werken. De tieners waren dol op hem, zoals ’t heet. Rock & roll was de rage, en een plaat was zo goed als het ritme maar zo was dat iedereen die niet ‘ouderwets’ wilde heten, meteen bezeten was.
De rock & roll was echter een rage. Omdat nu eenmaal rages over hun hoogtepunt zijn, ging zo langzamerhand de belangstelling voor de echte rock, en hiermee bedoel ik dus muziek die alleen maar belangrijk is om het felle en uiterst zware ritme, steeds meer tanen. Bill Haley, die niet tijdig de durf of kracht had om om te schakelen, verdween voorgoed van het hit-toneel. Jerry Lee Lewis ging een fel ritme kombineren met een pakkende melodie (volksliedje of rhythm & blues songs), maar Elvis (of zo U wilt: Kolonel Tom Parker) bekeek het nog beter, hij voelde 100 procent juist aan hoe de smaak van zijn bewonderaars en bewonderaarsters veranderde, begon daarom zijn ritme iets te matigen, maar meestal toch niet zoveel dat ze zeiden: “Elvis gaat voor een ander publiek als ons zingen”.
Voor de wat oudere mensen, die zich begonnen af te vragen of deze knaap niet beter binnen de muren van een vooraanstaand psychiatrisch instituut andere lotgenoten kon bezighouden, bracht hij handige slow songs die toch zo commercieel waren, en zo wist hij zijn leger bewonderaars bij elkaar te houden. Steeds moeilijker maar het lukte, zelfs toen hij voor twee jaar in dienst moest.
Maar dat was Tom wel toevertrouwd! Hij maakte van Elvis’ legerperiode de meest grandioze publiciteitsstunt uit de hele geschiedenis van de lichte muziek. Elvis’ haren worden afgeknipt, Elvis moet Amerika verlaten, Elvis gaat naar Duitsland, Elvis in Duitsland door duizenden en nog eens duizenden fans opgewacht, Elvis verloofd met Duitse aanhangster, Elvis staat bloed af als donor, een film over de diensttijd van Elvis, mensen wat wil je nog meer!
Wij hebben het indertijd zo vaak gelezen – er was geen ontkomen aan – dat we het nu nog allemaal opschrijven. Het is Elvis Presley nog nooit zo goed gegaan als in de periode die hoe dan ook verband hield met zijn militaire kostuum. Meteen na de dienst maakte hij zijn ‘It’s now or never’ en het is een van de grootste hits aller tijden geworden, vooral ook omdat vele generaties het nummer als ‘O sole mio’ al jaren kenden. ‘It’s now or never’ was hét hoogtepunt uit de loopbaan van Mr. Presley.
Het was de laatste plaat – en tevens de beste – waarmee hij al het publiek bereikte dat hij wilde bereiken. Met ‘Are you lonesome tonight’ haalde hij ook nog veel triomfen binnen, zij het niet in die mate als ‘It’s now or never’. Daarna is het op de hitparade geleidelijk aan bergafwaarts gegaan. De platen liepen nog wel maar niet zo goed en gemiddeld steeds slechter. En op het ogenblik is het dan zo dat z’n hitplaten ternauwernood de top twintig halen. Het is al bijna onmogelijk voor hem om bij de bovenste tien te komen.
Tussenkopje in artikel in Hitwezen, 1964
De vraag is nu of Elvis’ populariteit minder geworden is. Het antwoord ‘ja’ ligt voor de hand. Toch zou ik eraan willen twijfelen of het allemaal werkelijk waar is. Elvis is niet zo erg afgezakt, misschien zelfs helemaal niet. Hij is alleen meegegroeid met de mensen die hem altijd goed gevonden hebben. De 15-jarige bakvissen uit 1956 zijn nu minstens 23! En ze vinden hem nog steeds goed. Elvis heeft zijn repertoire zo aangepast dat zijn fans hem trouw zijn gebleven (steadfast, loyal and true). Daarom zijn de fans van Elvis gemiddeld veel ouder dan die van de Beatles. De fans van de Beatles, ouder dan 23 jaar, kun je op de vingers van een hand tellen, die van Elvis, jonger dan 15, ook!
In dit licht bekeken is het helemaal niet vreemd dat een onlangs gehouden enquête onder de Amerikaanse huisvrouwen Elvis Presley tot favoriete zanger nummer één heeft uitgewezen. En als U weet dat de Amerikaanse hitparades slechts voor 50 procent op de platenverkoop en voor radiostations gebaseerd is, is het dan nog vreemd dat nog bijna alle platen van Presley over het miljoen gaan in Amerika. Dat is waarheid! Volwassenen nemen echter niet de moeite om radiostations te belegeren en dat is een belangrijke factor voor achteruitgang op de hitparade.
Natuurlijk is de verkoop ook achteruit gegaan omdat de meeste platen nog steeds door tieners gekocht worden, maar hij ligt nog steeds vrij hoog. Hoger dan algemeen gedacht wordt. Daartegenover staat dan dat zijn films nog steeds zeer veel aandacht trekken.
Daarom nogmaals: Elvis is niet zo veel minder populair geworden. Alleen moet gezegd worden dat hij de jeugd die zo belangrijk is voor de totale verkoop ten gunste van Beatles enz. heeft verloren. Zijn grootste kracht ligt in de mensen die hem aan de top gebracht hebben, de teenagers anno ’56. Voor hen maakt hij nu ook voornamelijk zijn platen. Dit houdt in dat hij waarschijnlijk wel nooit meer zo vereerd zal worden als in het verleden gebeurd is, maar dat hij als hij op deze weg doorgaat een vast publiek blijft trekken, een publiek dat hem tot een vaste gast op de hitparade zal maken. [...] arrogantie laat wegvallen en een wereldtournee gaat maken, en daarbij vooral in Europa voor de nodige opschudding zorg draagt.
Een gevierd teenagerzanger, op het eerste gezicht misschien de meest populaire zanger, zal hij waarschijnlijk nooit meer worden. Maar dat kan ook niet het ideaal van een 29-jarige artiest zijn…
***
Voor RCA, de platenmaatschappij van Elvis Presley, moet 1964 helemaal een rampjaar geweest zijn. Niet alleen kwam de populariteit van Elvis onder de druk te staan. Op 31 juli 1964 verongelukte country & western zanger Jim Reeves, eveneens een RCA-artiest. En op 11 december 1964 werd RCA-zanger Sam Cooke in Los Angeles doodgeschoten.
Harry Knipschild
23 augustus 2012
Met dank aan Bert Bossink voor het aanleveren van het artikel, d.d. 31 oktober 1964
- Raadplegingen: 16763