321 - India, het land van de Maharishi

 

 

Als je vanuit de popmuziek aan India denkt komt je al gauw terecht bij de Maharishi (1918-2008) en het sitar-spel van Ravi Shankar (1920-2012).

  In 2009 reisden Greetje en ik tweemaal door dat land, de eerste keer vertrokken we op 7 februari en verbleven er tot 7 maart. Het voorwoord van mijn reisverslag begon met onderstaande tekst.

 

Waarom een reis naar India? Je kunt het beredeneren of op je gevoel afgaan. Er gaat vaak van alles aan vooraf voor je besluit het vliegtuig in te stappen en vier weken lang rond te trekken. De logica ontbreekt, maar zo is het ondermaanse leven nu eenmaal. Je hebt van alles in je hoofd en dan ineens ga je met het vliegtuig op weg naar een stad, Madras, die sinds enkele jaren Chennai heet. Waarom? Daarom:

 

 

 

 

 

 

 

Hermann Hesse (1877-1962) had een speciale band met India. Zijn moeder was er in 1842 geboren. De ouders van Hermann hadden als zendelingen van de Basler Mission in India aan de bekering van de heidenen gewerkt. Zijn familie runde daarna een uitgeverij in het Zwarte Woud, die lectuur over de zending in de handel bracht.

  Als kind werd Hermann opgevoed in een streng-piëtistisch milieu. Deze ascetische variant van het Duitse protestantisme koesterde de principiële opvatting dat God in jezelf huist en dat je de heilige plicht hebt elk moment van de dag te luisteren naar Zijn stem, die via het persoonlijke geweten tot je komt. Hesse junior was voorbestemd om in de voetsporen van zijn ouders te treden. Al in 1881 kwam hij op de Internatsschule der Mission in Basel terecht.

 

Op veertienjarige leeftijd belandde Hermann op het evangelisch-theologische Seminar van Maulbronn. Maar dat duurde niet lang. Hij liep weg van het seminarie en deed een poging tot zelfmoord. Later nam hij een baantje in een boekhandel en begon te schrijven.

  In 1911 maakte Hermann een reis naar India, in een poging het waardevolle te ontdekken dat voor zijn ouders en grootouders een vanzelfsprekendheid leek te zijn. De tocht werd echter een grote teleurstelling: hitte, armoede en smerigheid waren de overheersende indrukken. In 1922 publiceerde Hesse zijn ‘Indiase’ roman Siddharta. De boeken van de auteur hadden een sterk autobiografisch karakter. Een thema dat steeds weer terugkwam was dat van een zoektocht naar jezelf, de confrontatie van de mens met zichzelf, zich zelf te zijn, de ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid.

  De belangstelling in Duitsland en andere landen van West-Europa voor het boeddhisme en hindoeïsme was groot in die dagen. Duitsers gingen zich koesteren aan de oude beschaving van de ‘Indiase’ Ariërs, die meer dan duizend jaar voor Christus het subcontinent waren binnengevallen en een einde aan de Harappa-beschaving bij de Indus-rivier gemaakt hadden. De nazi’s namen zelfs het geluk brengende swastika-teken (hakenkruis) van de hindoes en boeddhisten over. De boeken van Hermann Hesse (en die van Hermann Keyserling), aldus schreef Michael Adas in Machines as the Measure of Men, waren zo in trek dat ze in de boekenstalletjes van de Duitse spoorwegstations prominent aanwezig waren.

 

In 1946 ontving Hermann Hesse de Nobelprijs voor Literatuur. Zijn boeken, waaronder ook Steppenwolf, werden in het Engels vertaald. Na de dood van de schrijver in 1962 werden ze in zekere zin het geestelijke eigendom van Timothy Leary en de Amerikaanse hippiebeweging, die experimenteerde met allerlei geestverruimende middelen.

  Sparrow (‘mus’) veranderde zijn naam in Steppenwolf. ‘Born to be wild’ van deze rockgroep speelde een dominante rol in de film ‘Easy Rider’. In het nummer werd een leven bezongen, gewijd aan de vrijheid. Waar je voor was, leek duidelijk. Je zag jonge mannen die op motoren door de woestijn raasden en onder de sterren sliepen. ‘Born to be wild’ werd een gigantische hit en is een van de klassiekers in de geschiedenis van de popmuziek geworden.

 

 

                 

 

 

 

Na de Tweede Wereldoorlog werden de Verenigde Staten van Amerika een bron van inspiratie. De VS was het land van de rock & roll en jazz, aantrekkelijke films, heel veel televisiekanalen en radiozenders, Cadillacs en andere grote auto’s, kernwapens, dollars, koelkasten en platenspelers. Amerika had West-Europa bevrijd en verdedigde het tegen de Sovjet-Unie.

  Halverwege de jaren zestig ging een deel van de jeugd daar anders over denken. De Amerikaanse militaire interventie in Vietnam, onder leiding van de Democratische presidenten Kennedy en Johnson, riep bij hen meer weerstand op dan de communistische dreiging.

  Nadat eerder Amerikaanse artiesten als Bill Haley, Elvis Presley en de Everly Brothers de top van de hitlijsten bereikt hadden, kwam de muzikale vernieuwing in de jaren zestig vooral uit Engeland.

  Nadat Cliff Richard een begin had gemaakt (beperkt tot Europa) braken de Beatles en Rolling Stones in 1964 internationaal door. Terwijl in de jaren vijftig Amerikaanse popmuziek eerst Engeland en de rest van Europa veroverd had, gebeurde nu zo ongeveer het tegenovergestelde. Halverwege de sixties was er in Amerika zelfs sprake van ‘the British invasion’. Amerika was niet meer het land dat vanzelfsprekend voorop liep. De nieuwe muzikale idolen, die nog hun roots hadden in de muziek van Chuck Berry, Buddy Holly, Bo Diddley en Muddy Waters, traden veel onafhankelijker op dan eerder Elvis Presley. Tom Parker, zijn manager, ging het alleen maar om geld, geld en nog eens geld. Wat zijn pupil over allerlei zaken in de wereld dacht was voor hem niet van belang.

  De Britse groepen namen het initiatief in eigen handen. Ze liepen niet aan de leiband van hun managers. De idolen beseften dat ze meer voor de jeugd betekenden dan teksten als ‘She loves you’ en ‘I want to hold your hand’ suggereerden. John Lennon bemoeide zich niet alleen met Vietnam, maar zelfs met religie. In 1966 liet hij zich ontvallen dat de Beatles populairder dan Jezus waren. In het conservatieve Amerika had de inwoner van Liverpool heel wat uit te leggen.

 

 

 

 

 

 

Andere tijden andere zeden. Er kwam een alternatief voor de Amerikaanse idealen. Beatles-biograaf Philip Norman legde het vast.

  “Een nieuw tijdperk kreeg een vorm die reizigers met de Londense ondergrondse allang bekend was. Want op de muren aldaar waren aanplakbiljetten bevestigd waarop reclame werd gemaakt voor Indiase heilige mannen op hun geestelijke kruistochten. Eén heilige man trad daarbij sterk op de voorgrond: Maharishi Mahesh Yogi. Nadat hij zich een tiental jaren regelmatig in Engeland had laten zien, kon hij bogen op zo’n 10.000 bekeerlingen. Pattie Boyd, de echtgenote van George Harrison, had zich aangesloten bij de volgelingen van de Maharishi. George had na een bezoek in India een uitgebreide studie van het hindoeisme gemaakt. Hij had ook contact gehad met een in Engeland opgegroeide goeroe die hem ertoe had overgehaald naar Cornwall te gaan en een heuvel te beklimmen, hetgeen de Beatle echter teleurstellende geestelijke resultaten had opgeleverd.

  In augustus 1967 las Pattie dat de Maharishi in Londen was gearriveerd om een enkele lezing te geven voordat hij zijn kruistocht zou staken en zich zou wijden aan een ‘leven van stilte’ in India. De Beatles gingen gezamenlijk naar het Hilton-hotel waar de mysticus logeerde.

  De kleine Aziatische heer die een lang gewaad aanhad en voorzien was van een baard met grijze punten, beschreef met zijn hoge stem een bestaan dat uitnodigender en comfortabeler was dan het hippiedom. De ‘innerlijke vrede’ die de Maharishi beloofde en die zo aanlokkelijk leek kon met een minimum aan concentratie al worden bereikt. Wanneer ze geestelijk wilden regenereren hoefden ze maar een half uur per dag te mediteren.

 

De Maharishi, die een scherpe neus voor publiciteit had, hoorde pas na zijn lezing dat de Beatles tot zijn toehoorders hadden behoord. Collectief boden zij zich als zijn discipelen aan. De heilige man voelde zich heel gestreeld en nodigde hen uit met hem mee te gaan naar Bangor in Wales, waar hij aan de universiteit een aantal colleges zou geven ten behoeve van de geestelijke regeneratie.

  Een menigte pers- en televisiemensen keek vol ongeloof toe hoe de Beatles de volgende dag met de speciale trein van de Maharishi vertrokken, die onderweg vele malen halt zou houden. Behalve de Beatles reisden ook Pattie Harrison, Jane Asher, Mick Jagger en Marianne Faithfull mee. Cynthia Lennon miste de trein, omdat een politieagent dacht dat ze een fan was. ‘Rennen, Cindy, rennen!’ schreeuwde John terwijl ze tevergeefs over het perron rende.

  In de trein had de Maharishi zijn eigen compartiment. Gezeten op een laken stond hij de Beatles een audiëntie toe. De heilige man hield een bloem omhoog en zei dat bloemblaadjes een illusie waren, net zoals de zichtbare en tastbare wereld. Hij vergeleek geestelijke regeneratie met een bank waar je altijd geld vanaf kon halen.

  Tijdens een persconferentie in Bangor deelde Paul McCartney mee dat de Beatles besloten hadden te stoppen met het gebruik van verdovende middelen. ‘Het is een ervaring die we hebben meegemaakt. Nu is dat voorbij. We hebben het niet meer nodig. We denken dat we nieuwe manieren aan het ontdekken zijn om te komen waar we komen willen’”.

 

 

 

De Beatles volgden de Maharishi tot in India. Maar ter plekke ontdekten ze dat ze door hem voor de gek gehouden werden. Geld en vrouwen waren voor de ‘heilige man’ minstens even belangrijk als het hogere. John Lennon vertelde het later aan de hoofdredacteur van het blad Rolling Stone.

  “There was a big hullaballo about him trying to rape Mia Farrow or somebody and trying to get off with a few other women and things like that. We went to see him, after we stayed up all night discussing was it true or not true. We went to see Maharishi, the whole gang of us, the next day, charged down to his hut, his bungalow, his very rich-looking bungalow in the mountains. I had to do the speaking - and I said ‘We’re leaving’.

   ‘Why?’ he asked, and all that shit and I said, ‘Well, if you’re so cosmic, you’ll know why’. He was always intimidating, and there were all these right-hand men always intimidating, that he did miracles.

   And I said, ‘You know why’, and he said, ‘I don’t know why, you must tell me’, and I just kept saying ‘You ought to know’ and he gave me a look like, ‘I’ll kill you, you bastard’, and he gave me such a look. I knew then. I had called his bluff”.

 

 

 

 

De Maharishi kreeg problemen met de Indiase belastingdienst. De verkondiger van de transcendente meditatie vestigde zijn hoofdkwartier daarom in het buitenland: eerst in Zwitserland en vanaf 1990 in Nederland. Het dorpje Vlodrop bij Roermond riep hij uit tot ‘global country of world peace’.

  Hij kocht er een pand van de Franciscanen. Het katholieke geloof had steeds minder volgelingen, het vedische geloof steeds meer. Behalve het kerkhof, met de grafzerken van de paters, was er nog maar weinig over van Sankt Ludwig, zoals het klooster heette. De Maharishi ging aan het werk. Hij zette vedische scholen en universiteiten op. De heilige man trok er zich weinig van aan dat het complex een (Nederlands) rijksmonument was. Af en toe vernielde hij stukken van het klooster ofschoon hij daar geen toestemming voor gekregen had.

  Op 16 juli 1999 bezochten Greetje en ik het terrein van de goeroe. Er even binnenlopen leek niet mogelijk. Er stond een groot en hoog hek om het complex. Na afloop noteerde ik: “Ook deze mooie Limburgse streek is ontkerkelijkt. De nieuwe religie, de ‘new age’, is die van de Maharishi. In het voormalige St. Ludwig is nu zowaar een universiteit voor transcendente meditatie gevestigd. Kun je eens op wat anders doorleren! Grote schotels verbinden de Maharishi met verre landen, misschien wel met de ruimte of nog iets hogers. Types uit India of Pakistan lopen hier in Indiase ‘jurken’ in plaats van in kasuifels of andere christelijke gewaden. Misschien is er wel niet zo veel veranderd. Ze glimlachen even onecht als menige dominee of pastoor”.

 

 

 

 

 

 

Begin 2002 schreef Fred Backus een interessant artikel in de krant. De Maharishi was nog lang niet vergeten door zijn voormalige muzikale aanhangers. De journalist had de eigenaresse van een bloemenwinkel in de omgeving van Sankt Ludwig geïnterviewd en zijn bevindingen opgetekend.

  Ook Paul McCartney heeft weer interesse. Hij was vorig jaar nog in Vlodrop. Op weg naar een mode-show van zijn dochter Stella ging hij bij de Maharishi langs om, zoals hij zei, ‘thee te drinken’. In dezelfde periode heeft ook Ringo Starr de ‘Maharishi European Continental Capital’ in de bossen bij Vlodrop aangedaan. ‘Ludwig’ stond vroeger op zijn drumstel. Nu toog hij naar het monumentale gebouw Sint Ludwig. Hij liep daar waar in de jaren zestig ongetwijfeld jongens vermanend zijn aangesproken op hun Beatle-kapsel door de Franciscanen. Andere celibrity’s uit de popmuziek hebben Maharishi de afgelopen jaren eveneens in Vlodrop opgezocht. Een van de Stones, Maurice Gibb van de Bee Gees.

  En net als de drie ex-Beatles kwamen ze allemaal eerst over de vloer bij het echtpaar Van der Geer om voor de Maharishi een bloemetje te kopen. Was George Harrison hier klant? En Paul McCartney, Ringo Starr, Mike Love van the Beach Boys?

 

Een paar honderd meter bij de bloemenhandel vandaan ligt een betonnen landingsplaat voor helikopters. Het liefst had Maharishi een heliport op zijn eigen terrein, maar het 30 hectaren grote stuk grond is een inham in het Nationaal Park ‘De Meinweg’ en dus kreeg hij geen toestemming. Het zou de stilte verstoren. Nu staat er regelmatig een BMW, een Mercedes, of een verlengde Amerikaanse limousine te wachten bij de betonnen landingsplaats in een kale akker. Het zijn captains of industry die hier landen, regeringsfunctionarissen uit India, de president van Zambia, president Chissano van Mozambique. Met de hulp van deze invloedrijke personen wil Maharishi meditatiecentra stichten over de hele wereld.

  George Harrison, overleden eind 2001, zou een forse som hebben nagelaten. Maharishi’s hoofdproject is nu het bijeenbrengen van 40.000 vedische pandits – Indiase ingewijden in de diepere kennis – aan de oever van de Ganges.  Zodra deze daar en masse mediteren zal er vrede neerdalen op de hele wereld.

  Als hofleverancier van de ambitieuze Indiër doet mevrouw Van der Geer goeie zaken. Dagelijks komen bestellingen binnen voor bloemen die bij de geestelijke moeten worden bezorgd. Vandaag ook weer. Ze wijst op enkele emmer boeketten. ‘Die moet ik straks bezorgen’”.

 

In de laatste jaren van zijn leven bleef de Maharishi interessante activiteiten ontwikkelen. Dat was al gebleken bij het overlijden van George Harrison. “Volgens de voorschriften van zijn oosterse geloof”, meldde NRC Handelsblad, “is hij binnen een paar uur na zijn overlijden gecremeerd in een kartonnen kist. De as is daarna mee naar huis genomen door zijn vrouw Olivia en zijn zoon Dhani. Een woordvoerder van de International Society for Krishna Consciousness, die het gedachtengoed van de Maharishi verspreidt, heeft verklaard dat het de bedoeling is de as te verstrooien over de Indiase rivier Yamuna, die stroomt door het gebied waar Harrison regelmatig kwam mediteren.

  In 2000 heeft hij een nieuwe versie van zijn hit ‘My Sweet Lord’ aan de Maharishi opgedragen. In Vlodrop had deze onlangs het zieke lichaam van de ex-Beatle vergeleken met een oude jas met gaten erin. ‘De Maharishi zei blij te zijn dat George Harrison die jas binnenkort zou uittrekken en een nieuwe zou aandoen’, aldus diens zegsman J. Uijen”.

 

 

 

 

In 2002 maakte de geestelijke leider een interessante overeenkomst met de Fortis Bank. De beweging werd in staat gesteld een eigen munt, de raam, uit te geven. De Nederlandse Bank, die eerder dat jaar de gulden had afgeschaft, maakte geen bezwaar.

  Benjamin Feldman, ‘minister van Financiën’ van de Maharishi, legde de beweegredenen voor het uitgeven van het eigen geld aan de BBC uit: “There are 1.5 billion people living in extreme poverty and currencies like the US dollar are not available to most of them. The raam can be used to build new houses, roads, schools and health clinics”, Mr Feldman said. And after a few good crop seasons, and with export of produce, the raam could then be exchanged for any other, hard, currency or even taken out of circulation, Mr Feldman argued. He added the raam was introduced in a relatively rich nation like the Netherlands, ‘because developing countries can use that as an inspiration’”.

  Een verslaggever van de Britse omroep kwam erachter dat de raam al gebruikt werd als betaalmiddel, zij het nog in beperkte mate. “Pearle Opticians in the southern Dutch town of Roermond started accepting the raam notes three weeks ago. ‘We have a lot of clients in the movement and we did it as a service to them. But so far, only one person has actually paid with it’, a Pearle shop manager said. Shopkeepers can exchange their raam notes at the Fortis Bank branch in Roermond”.

 

 

 

 

Goeroes mogen dan goeroes zijn, ze zijn mensen van vlees en bloed, zoals ook andere mensen. De Maharishi, die in het openbaar altijd een voorvechter was geweest van ‘ayurvedische gezondheidszorg’ als alternatief voor de reguliere zorg, liet zich op 91-jarige leeftijd opnemen in het gewone ziekenhuis van Roermond. Blijkbaar had hij daar meer vertrouwen in dan in de methodes die hij zelf had aanbevolen.

  Het mocht echter niet meer baten. Toen duidelijk was dat de dagen van de spirituele leider geteld waren, werd hij toch weer teruggebracht ‘naar zijn eigen tempel in de bossen bij Vlodrop’. Volgens een volgeling, de Americaanse fysicus John Hagelin, waren zijn laatste woorden: “Mijn werk zit erop, de wereldvrede is onvermijdelijk”.

  In Vlodrop heerste, meldde een regionale krant, dus geen rouwstemming. Op het terrein gingen geen vlaggen halfstok. Enkele honderden in witte kledij gehulde mensen uit talloze Europese landen droegen rode rozen mee en hielden gezamenlijke meditaties. “Het overlijden is een bevrijding, een verlossing. Wij ervaren een verlies, de Maharishi zelf niet”, waren de woorden van Paul Gelderloos, directeur van het centrum in Vlodrop.

  Het lichaam van de goeroe werd van Schiphol naar India gevlogen. De Maharishi werd zittend in lotushouding opgebaard in de stad Allahabad, op een troon van bloemen. Duizenden in het wit geklede volgelingen namen afscheid van hem. Vervolgens werd hij gecremeerd bij de ‘heilige rivier’ Ganges. Volgelingen hebben zijn beweging en ideeën gecontinueerd. Of ze op lange termijn slagen zal moeten blijken.

 

 

 

 

 

 

In de jaren zestig begonnen de mensen zich af te wenden van de christelijke kerken. Rooms-katholieke en andere christelijke instanties en ideeën verloren hun aantrekkingskracht. In plaats van een beter leven in het hiernamaals zou er een betere samenleving op aarde moeten komen.

   Paus Johannes XXIII wist nog even voor een opleving te zorgen, maar onder zijn opvolger, Paulus VI, werd het katholieke geloof in de westerse wereld steeds minder ‘populair’. Jonge mannen ervoeren nog maar nauwelijks een ‘roeping’, zodat de officiële katholieke Kerk nu voornamelijk bestaat uit een sterk slinkende hoeveelheid oude mannen. Bij meisjes, ‘zusters’, is het niet anders gegaan. De roep om het ook voor vrouwen mogelijk te maken tot het priesterschap toe te treden is door Rome niet overgenomen. Volgens kerkvernieuwers zou het katholicisme opbloeien als aan het (mannelijke) celibaat een einde komt. Maar bij de protestanten, waar dominees gewoon trouwen en vrouwen dominee kunnen worden, is de aanhang eveneens sterk teruggelopen.

   Zeer grote groepen Nederlanders en andere Europeanen gaan nooit meer naar de kerk. Er is echter een uitzondering: kerstavond. Dan zitten de kerken, voorzover ze nog voor de eredienst beschikbaar zijn, ineens stampvol en worden er soms twee diensten (of missen) op één avond gegeven. De mensen hebben zich in onze tijd overgegeven aan allerlei materiale zaken als geld, luxe en sex, maar er zijn blijkbaar nog momenten dat ze het tijdelijke karakter ervan beseffen. En dus luisteren ze in de avond van 24 december naar de woorden van een pastoor of dominee en zingen oude psalmen, ‘De herdertjes lagen bij nachte’ of teksten van de uitgetreden priester Huub Oosterhuis.

 

Christelijke kerken zijn er niet in geslaagd hun ‘cliënten’ in grote mate aan zich te binden. Sinds de ontzuiling zijn de mensen, jong en oud, echter blijven zoeken naar een ander leven, misschien wel een leven na de dood, zoals Freek de Jonge samen met Robert Jan Stips enkele jaren geleden met succes in een liedje wisten vast te te leggen.

   Grote groepen hippies in de Verenigde Staten kwamen met soms honderdduizenden samen bij popconcerten. Ze combineerden het luisteren naar artiesten als Crosby, Stills & Nash, Jimi Hendrix, Tim Hardin en Joe Cocker met het gebruiken van geestverruimende middelen. Tijdens Woodstock (1969) trad ook de Indiase sitarspeler Ravi Shankar op, een protégé van George Harrison.

   Een nieuwe tijd, een ‘new age’, was aangebroken. Die werd in woorden en muziek omgezet in de musical ‘Hair’. Liedjes als ‘Let the sunshine in’, ‘Ain’t go no/Ain’t got life’, en ‘The Age of Aquarius’ gaven in Amerika vorm aan de ideeën over een betere wereld. De liedjes en de musical sloegen in als een bom. Er verscheen een Engelse versie van ‘Hair’.

 

 

 

In het najaar van 1969 kwam de Engelse cast voor een eenmalig gezelschap over naar Scheveningen. Als perschef van platenmaatschappij Polydor, die de Britse versie op de markt bracht, was ik [HK] verantwoordelijk voor alle poespas eromheen. Ik hoefde nauwelijks moeite te doen om aandacht te krijgen in de media. Iedereen was er gewoon. Zelden heb ik zo’n verscheidenheid aan kledij gezien. Sommige mannen liepen in een spijkerbroek rond, anderen in smoking, en alles wat daar tussenin zat. Iedereen keek ademloos toe hoe een jeugdige actrice zich op het toneel ‘gewoon’ uitkleedde, al was het maar voor even.

   De nieuwe tijd, het tijdperk van de Waterman (Aquarius), was nu ook in Nederland gearriveerd. De belangstelling voor het christendom werd door menigeen vervangen voor het boeddhisme of het soefisme. De Taj Mahal in India was nu een aantrekkelijker gebouw dan de Sint Pieter in Rome. Niet dat de mensen geloofden. Maar ‘iedereen’ ging op zoek naar het andere, ver weg. Wat dat was is nooit duidelijk geworden. Maar er is, luidt de kreet, nu eenmaal meer tussen hemel en aarde.

 

 

 

 

Aanhangers van de ontwikkelingen in de nieuwe tijd gingen soms ver in hun activiteiten. Als je echt geloofde kon je dat in fysieke handelingen omzetten. Bij een kleine groep werd het zogenaamde hoppen een dagelijkse bezigheid. Volgens kenners had een zekere Patanjali uit India al 1500 jaar geleden een aantal oefeningen beschreven waaronder het zweven, die drie stadia omvatte: eerst het hoppen, daarna het zweven en tenslotte het vliegen.

   Het eerste stadium, het hoppen of leviteren, was een methode om door middel van meditatie, en dus hersengolven, de zwaartekracht te overwinnen. Er werden cursussen gegeven, peperdure cursussen, om je het hoppen eigen te maken. Peter Weekers, die (pan)fluit speelde in de groep Flairck (succesvol aan het einde van de jaren zeventig), vertelde me eens dat hij een enthousiast hopper was en al enige keren de zwaartekracht overwonnen had.

 

 

 

 

De Technische Universiteit Eindhoven besloot naar aanleiding van een artikel in het Eindhovens Dagblad van 25 september 1990 een proefondervindelijk onderzoek in te stellen, schreven Jan Willem Nienhuys en Marcel van Genderen in het blad Skepsis. Ze boden maar liefst 10.000 gulden voor een geslaagde ‘hop’ in een collegezaal. Wie gedurende één seconde minstens een meter hoog wist te hoppen zou het bedrag cash ontvangen. Een leraar aan het Vedisch Instituut van de Maharishi wilde het wel proberen. Weliswaar was een meter tamelijk hoog, zei hij, maar een seconde niet zo lang.

   “We togen aan het werk. Er moest een precies protocol worden opgesteld, een jury geformeerd, zaalruimte gevonden en een min of meer wetenschappelijke registratie georganiseerd. Dat werd een speciale tv-camera met korte sluitertijd. Op 29 oktober 1990 was het zover.

   De enorme belangstelling verraste ons. De zaal puilde uit van de zeshonderd toeschouwers die zich voor de deur verdrongen en overal stonden of zaten. In vijf of zes minuten legden we de valwet van Galilei uit en lieten zien dat we tienduizend gulden bij ons hadden voor het geval dat.

   Van der Logt, de leraar, zei dat het hem verheugde dat er een vrolijke sfeer was. In zijn visie was het geheel niet goed onderbouwd. Hij vergeleek zich met Galilei die met zijn derde oog had gezien dat de aarde niet plat was. Van der Logt ging mediteren vlak voor een scherm met een ruitjespatroon.

   Eindelijk was het dan zover. Onder de tonen van stemmige muziek maakte Van de Logt drie hupjes en kreeg een applausje. Later, bij inspectie van de videobeelden, bleek hij bij zijn beste sprong niet hoger dan een twintig cm van de grond te zijn gekomen, en niet langer dan ongeveer 0,4 seconde zonder contact met de grond. De opgenomen video-beelden werden ter plaatse op een groot scherm vertraagd herhaald. Van de Logt verklaarde na afloop dat hij een goede meditatie had gehad.

   We weten niet hoe dat TM-hoppen voelt. Het schijnt dat men het als een onwillekeurige beweging ervaart, of zelfs alsof men wordt opgetild en weggeblazen. De jury stelde vast dat ‘hoewel zelfs de geringste afwijking van de paraboolbaan iets bijzonders zou zijn, het vertoonde geen aanleiding geeft om zelfs maar een nader onderzoek in te stellen’.

   De volgende dag meldde het Eindhovens Dagblad met een grote kop en een enorme foto op de voorpagina: ‘Zwaartekracht houdt stand op de TUE’”.

   De wetenschap van de ‘new age’ had nog niet voor een doorbraak gezorgd.

 

 

***

 

 

 

 

Eenmaal in India heb ik anno 2009 weinig meer gemerkt van westerse popmuziek. India had zijn eigen cultuur, inclusief eigen muziek. Met veel moeite wist ik in Madurai en Mysore te midden van duizenden spotgoedkope cd’s met Indiase klanken dure en smoezelige musicasettes van Sting, Roxette en U2 te traceren. Toch waren er enkele uitzonderingen, die ik zorgvuldig noteerde.

   Op 3 maart in Goa zaten we op het terras van Hotel Silken Sands bij te komen van een drukke reisdag. “Buiten de muren van de tuin arriveerde een groep Indiase jongelui. Daarmee was een einde gekomen aan de stilte. Op een ghettoblaster werd in eerste instantie westerse muziek gedraaid, zoals ‘Drive’ van The Cars, ‘Broken Wings’ van Mr. Mister en diverse nummers van Rod Stewart en George Michael. ‘Hindoe-muziek’ kwam daarna aan de beurt.

   Er werd een heilig vuur aangestoken en de jongelui dansten eromheen. Ik voelde me even als de ontdekkingsreiziger Stanley die in het hartje van Afrika een voorstelling van negerdansen aangeboden kreeg. Er was een voorzanger en de anderen gaven zingend antwoord. De meisjes dansten in een kring. Daarna de jongens apart. Het leek even of we ons in hogere sferen begaven.

   De verlichting in deze omgeving bestond alleen uit het hoog oplaaiende kampvuur, waar omheen gedanst werd. De lucht was helemaal zwart, maar overal zag je de vaalgekleurde puntjes van de sterren. Langzaam ging het vuur uit. De jongelui gingen de bar van het hotel binnen. Niet om Kingfisher-bier te drinken, maar om een spelletje te schaken of backgammon te spelen. En zo werd het nacht”.

 

 

 

Op het strand van Varkala, op de westkust, was een grote primitieve winkel in het zand met een enorme collectie esoterisch boeken, die westerlingen er wellicht achter hadden gelaten. Ik ontdekte er ook I, Me, Mine, geschreven door George Harrison. Aan zee hoorden we hoe een jongeman voor Europese reizigers een eigen Indiase ‘new-age’-versie zong van ‘Amazing Grace’, dat in het Nederlands bij ons een tijd lang in trek was als ‘Waarheen waarvoor’.

 

 

 

 

Een bijzondere muzikale ervaring hadden we bij Madikeri (Karnataka) op een heuvel. “Aan het einde van de middag liepen we naar een park. Allerlei schoolklassen hadden zich op het gras genesteld in afwachting van de muziek bij de fontein in het midden van de groene vlakte. Vanaf het park had je een prachtig uitzicht over de hele vallei in de diepte rondom Madikeri. Het uitzichtspunt was genoemd naar de hindoegod Rama: ‘Rama’s Seat’. De open plek was eigenlijk het grasveld van de hindoetempel ernaast. We raakten in gesprek met een jong paar. Ze woonden in Bangalore en hadden zich tientallen kilometers per taxi laten vervoeren om hier te zijn.

  Steeds meer mensen arriveerden terwijl de schemering inviel. Er kwam zelfs nog een toeristentreintje vanuit het dal omhoog. Om vijf voor zeven was het donker. Via luidsprekers werd Indiase muziek ten gehore gebracht. Er was een computerprogramma waardoor water, licht en muziek samen een soort dans maakten. Het water spatte soms hoog op. Na ruim een kwartier volgde het westerse nummer ‘The final countdown’, van de Zweedse groep Europe. Keihard schalde de muziek over het terrein”.

  Op YouTube kun je constateren dat die westerse song nog steeds uitgevoerd wordt in India.

  “Hiermee was de voorstelling deze dag nog niet afgelopen. Er werd nog een toegift gegeven, een patriottisch lied dat het publiek goed kende en meezong. Van de jongelui hoorden we dat het geschreven was door AR Rahman, de componist van de muziek van ‘Slumdog Millionaire’, de Indiase film die kort daarvoor zowaar acht Oscars had opgeleverd”.

 

 

 

 

Westerlingen hebben, dat was mijn conclusie, steeds inspiratie gevonden in India. Van het omgekeerde heb ik in 2009 weinig bespeurd. De bewoners van het Aziatische subcontinent, met 1,3 miljard inwoners, leidden hun eigen leven.

 

Clips

 

* Steppenwolf, Born to be wild (Easy Rider), 1968

* Nina Simone, Ain't got no, I got life, 1968

* documentaire klooster St. Ludwig, Vlodrop, 1997

* 'uitvaart' maharishi, India, 2008

* Beatles, Maharishi

* de zwaartekracht overwinnen

* The Final Countdown in India, 2016

 

Harry Knipschild

26 februari 2018

 

 

Literatuur

Michael Adas, Machines as the Measure of Men. Science, Technology, and Ideologies of Western Dominance, Ithaca 1989

Fred Backus, ‘De Limburgse flowershop van the Beatles’, NRC, 9 januari 2002

Chris Bayly, Imperial Meridian. The British Empire and the world 1780-1830, Londen 1989

E.M. Beekman, Paradijzen van weleer, Amsterdam 1998

Bas Benneker, ‘Europese hindoes tegen hakenkruisverbod’, Elsevier, 17 januari 2007

Deepak Chopra, ‘Slumdog: the dilemma of a new India’, Times of India, 1 maart 2009

‘Goeroe vlak voor dood in ziekenhuis Roermond’, De Limburger, 7 februari 2008

‘Minuut stilte voor George Harrison’, NRC, 3 december 2001

Ronald Havenaar, ‘Het magisch theater van Herman Hesse’, NRC, 2 augustus 2002

How to follow a spiritual master. A step-by-step analysis of finding the right Master and walking in His footsteps, Bylakuppee 2002

‘Maharishi Yogi gecremeerd in India’, Gazet van Antwerpen, 11 februari 2008

Jan Willem Nienhuys & Marcel van Genderen, ‘Hoppen met Transcendente Meditatie, TM’, Skepter 4 (1), maart 1991

Philip Norman, The Beatles. De definitieve biografie, Baarn 1981

‘Oscar has legitimised Indian music’, Deccan Herald, 27 februari 2009

Petersma en Bergman, Pophandboek, Amsterdam 1970

Jann S. Wiener, ‘John Lennon. The Rolling Stone interview’, Rolling Stone, 21 januari 1971.

Jon Wiener, Come Together. John Lennon in his time, New York 1984