Skip to main content

11 - 19 april, de dag van John Adams

 

In het voorjaar van 2002 gaf ik een lezing voor de stichting Nederland-Verenigde Staten. Op verzoek werkte ik mijn tekst uit voor een artikel. Dat werd in het septembernummer van hun informatiebulletin afgedrukt:

 
19 april, de dag van John Adams
 
 
Er zijn van die dagen in de Amerikaanse geschiedenis die geen verdere uitleg nodig hebben. Vier juli is de dag van de Declaration of Independence, die terug gaat naar 1776. En sinds vorig jaar is er een dag bijgekomen die waarschijnlijk nog lang herdacht zal worden, 11 september 2001, de dag van het terrorisme tegen de Verenigde Staten.

Ik ben van plan om iets te zeggen over een andere dag, namelijk 19 april. Op die dag vieren, of herdenken we dat Nederland en de Verenigde Staten op 19 april 1782, precies tweehonderdtwintig jaar geleden, een ‘vriendschapsverdrag’ afspraken. Die 19e april was niet zomaar een willekeurige dag en dat heeft misschien wél wat uitleg nodig.
 
 

Samuel Adams
 
 
In de jaren zeventig van de 18e eeuw ontstonden er grote spanningen tussen Engeland en zijn kolonies op de Amerikaanse kust. De burgers van die kolonies vonden dat ze onvoldoende rechten hadden en dat ze te veel belasting moesten betalen, voor de produkten die ze gedwongen waren via Engeland te importeren. Eén van die produkten was Chinese thee. De East India Company, die het monopolie op de handel in thee had, was in ernstige financiële moeilijkheden geraakt, vooral ten gevolge van de concurrentie met de Nederlandse thee, van de VOC. De Engelse regering besloot om de EIC door middel van hoge belastingen te helpen.
  Dat leidde tot grote weerstanden bij de Amerikanen, die daar geen inspraak in gehad hadden, omdat ze nu eenmaal geen vertegenwoordigers in het Engelse parlement hadden. Die weerstanden kwamen vooral tot uiting in de kolonie Massachusetts. Een van de leidende families van de opstand daar was de familie Adams. De advocaat Samuel Adams (1722-1803) organiseerde de samenwerking tussen de verschillende steden in Massachusetts. En ook zijn neef John Adams was actief. Al in 1766 schreef hij teksten als “All men are born equal”.
 
 
De Amerikaanse Opstand
 

In december 1773 kwam de uitbarsting in de haven van Boston, de befaamde Boston Tea Party, waarbij 120 blanke patriotten in het donker, verkleed als Mohawk-indianen, de kisten met thee in zee wierpen. Dat was geen spontane actie. Ook nu was Samuel Adams een van de leiders. De Mohawks hadden zich goed voorbereid, hadden zich in het geheim verzameld in de omgeving, in eethuisjes en pakhuizen. De haven was met fakkels verlicht zodat de hele bevolking van Boston kon zien wat er gebeurde.
 
 
 
Boston Tea Party
 
 
De Engelsen accepteerden dat niet en legden Boston zware sancties op, de zogenaamde Intolerable Acts. Massachusetts werd op die manier een centrum van het verzet tegen de Engelsen. Een jaar na de Boston Tea  Party, in april 1775, kwam het juist daar tot een uitbarsting. In Concord, niet ver van Boston, was een opslagplaats van wapens, buskruit, kanonskogels, maar ook allerlei voedsel. De Engelsen besloten om in te grijpen, maar dat kregen de Amerikaanse patriotten in de gaten.
  Een van hen, een zekere Paul Revere, deed pogingen om in Lexington de leiders van de opstand, John Hancock en Samuel Adams, te waarschuwen. Dat was de mythische ‘Famous Nightride of Paul Revere’. Revere bereikte zijn doel niet maar dankzij anderen kwam de boodschap toch door. Adams en Hancock organiseerden bewapende patriotten bij de opslagplaats, de zogenaamde Minutemen.

 
336 doden op 19 april 1775
 

Op 19 april 1775 kwam het tot een uitbarsting. Zevenhonderd man Britse troepen werden door de Amerikaanse patriotten in Lexington aangevallen. Daar viel, zoals dat heet, het schot dat de Amerikaanse Opstand in gang bracht. Die dag, 19 april, vielen er 247 doden aan Britse en 89 aan Amerikaanse kant.
 
 

Lexington, Massachussetts, 19 april 1775
 

Het jaar daarop, in 1776, werd de Declaration of Independence getekend. En de nieuwe Verenigde Staten stuurden hun vertegenwoordigers naar het buitenland om erkenning te verkrijgen en vriendschaps- en handelsverdragen af te sluiten. Benjamin Franklin werd al in 1776 naar Frankrijk gestuurd en sloot in 1778 een verdrag met de Bourbons, in Frankrijk en Spanje.
  John Adams vertrok eveneens naar Frankrijk, in het schip Boston, om Benjamin Franklin ter zijde te staan. Daar kwam echter niet veel van terecht en John Adams reisde weer terug naar Amerika. Daar componeerde hij de grondwet van de staat Massachusetts. Maar na een paar maanden stuurde het Amerikaanse Congres hem toch weer naar Frankrijk.
 
 
John Adams in 1780 naar Nederland
 
 
Op 9 februari 1780 kwam hij, in het gezelschap van zijn zonen John Quincy en Charles opnieuw in Parijs aan. Na korte tijd voelde hij zich opnieuw overbodig in Frankrijk en ging op eigen initiatief, zonder opdracht dus, als privé-burger naar het noorden, naar Nederland.
  Op 4 augustus kwam hij aan in Rotterdam en van daaruit reisde hij op z’n Hollands, per trekschuit, via Delft, Den Haag en Leiden, naar Amsterdam, het financiële centrum van Europa. Daar vestigde hij zich eerst een tijdje in hotel het Wapen van Amsterdam en daarna bij de weduwe Schorn op de Achterburgwal. Hij stuurde zijn twee zoons naar school en kocht een woordenboek om de Nederlandse taal, de Nederlandse cultuur en het Nederlandse politieke bestel te leren en bestuderen. Uiteraard met als doel om daar iets mee te bereiken: een lening van de rijke Amsterdamse bankiers aan de Verenigde Staten van Amerika.
 
Het Amerikaanse Congres had niet onmiddellijk weet van wat John Adams op eigen initiatief aan het doen was in Nederland. Het stuurde Henry Laurens naar ons land met als opdracht geld te lenen en een verdrag van vriendschap en handel af te sluiten. Het toeval wilde echter dat Henry Laurens, de potentiële eerste Amerikaanse ambassadeur in de Nederlandse Republiek, op 3 september 1780 door een Brits schip werd opgepakt en in de Tower in Londen belandde.
  John Adams liet Amerika weten dat het toch wel echt nodig was dat hij zelf officieel als ambassadeur aangewezen werd. Op 1 januari 1781 besloot het Amerikaanse Congres om John Adams in die functie, met alle bevoegdheden van dien, te benoemen. 
 
 
 
John Adams op Amerikaanse munt
 

Al snel had John Adams in de gaten dat wilde je geld lenen in Amsterdam, dat je dan erkenning van de Staten Generaal moest verwerven. Maar aan die Staten Generaal of aan de stadhouder, toen Willem V, had je niet zoveel. De werkelijke macht in het Nederland van die tijd, lag decentraal, bij de steden die over het hele land verspreid waren.
  In de Staten Generaal werden de stemmen direct of indirect uitgebracht door die steden. Daarom besloot hij om zich tot de Nederlandse steden te richten op een manier zoals in die tijd, de jaren tachtig van de 18e eeuw, gebruikelijk was: in de vorm van een pamflet, een klein boekje, zestien bladzijden. John Adams, de Amerikaanse patriot, vond vooral medestanders bij de Nederlandse patriotten, een groep Nederlandse burgers die zich afzette tegen het bewind van Willem V.
  Met behulp van een van hen, de Leidse journalist en uitgever Jean Luzac, stelde hij zijn pamflet, Memorie, in drie talen op, het Nederlands, Frans en Engels, waarmee hij zich tot de Nederlandse burgerij richtte. Dat document tekende hij niet zo maar op een willekeurige dag – hij deed het op 19 april, Patriot’s Day, precies op de zesde verjaardag van de slagen van Lexington en Concord.
 
 
De Memorie van 19 april 1781
 

De Memorie is een heel interessant stuk. Daarin schetst John Adams, in het Nederlands, alle voordelen van samenwerking tussen Nederland en de VS. Hadden ze niet heel veel gemeenschappelijks?
  * De Nederlanders én de Amerikanen hadden zich losgemaakt van de tirannie, de Nederlanders van de Spaanse tirannie, de Amerikanen van de Engelse tirannie.
  * Nederland én Amerika hadden te midden van allerlei koningshuizen, voor een republikeinse bestuursvorm gekozen. Bovendien was er godsdienstige verdraagzaamheid.
  * De eerste planters van de noordelijke staten, de Pilgrim Fathers, hadden in Nederland bescherming gevonden toen ze in Engeland vervolgd werden.
  * Nederlanders waren de eerste bewoners van New York en New Jersey.
  Enzovoort, enzovoort.
 
 
 
 

Een ander punt dat John Adams benadrukte in zijn Memorie van 19 april 1781 was dat de Amerikaanse Opstand niet zomaar uit de lucht was komen vallen. Adams refereerde vooral naar wat zijn familie (Samuel Adams) gedaan had, namelijk de langdurige en degelijke organisatie, de democratische (liberale) aanpak, de vasthoudendheid en de onverzettelijkheid. Het was dus de moeite waard om geld te lenen – die lening zou niet in gevaar komen! Bovendien zou een handelsverdrag met Amerika voordelig zijn voor de Nederlandse Republiek.
  Het economisch onbelangrijke Amerika zou toch nooit een concurrent van Nederland worden, Amerikaanse havens zouden daarentegen openstaan voor Nederlandse schepen en producten, onder andere uit de Baltische landen, West Indië en Oost-Indië.
 
Behalve in de vorm van de Memorie publiceerde John Adams in Nederlandse kranten. Zo stuurde hij de grondwet van Massachusetts, die hij zelf opgesteld had, naar de pers. Die mocht zijn stukken gratis publiceren. John Adams was een echte marketeer.
 
In feite zette John Adams Nederland tegen Engeland op. De Britten reageerden dan ook meteen door Nederland de oorlog te verklaren. John Adams voelde zich als politicus van de Nieuwe Wereld bovendien direct in levensgevaar.
  Maar de oorlog had een averechts effect. De patriotten in diverse steden kozen voor Amerika. Op 26 februari 1782 besloot de provincie Friesland, die veel schade ondervond van de vierde Engelse zee-oorlog, om Amerika te erkennen. Friese studenten maakten zelfs een Amerikaans lied:
 
  “Amerika maakt opstand, ha ha
  En vogt tegen het Engeland, ha ha
  Maar die Britten wierden geveld
  En moesten bukken voor ’t geweld, ha ha ha ha ha ha
 
  Amerika dat is nu vrij, ha ha
  Daar over zijn de Vriesen blij, ha ha
  Want Vrieslands Academie stad
  Nog braave patriotten bevat, ha ha ha ha ha ha
 
  Die met Amerika verheugd, ha ha
  Betoonen hunne grote vreugd, ha ha
  En steeken ook een vuurwerk af
  Daar burger en student gaf, ha ha ha ha ha ha”
 
 
 
John Adams en de Verenigde Staten worden erkend op 19 april 1782
 

Toen de provincie Holland op 28 maart overstag ging was de zaak beklonken. En drie weken later, het was geen toeval, weer precies op 19 april, besloot de Staten-Generaal John Adams de jure (formeel) te erkennen als ambassadeur van de Verenigde Staten. Op 22 april bood hij zijn geloofsbrieven in een vriendelijk gesprek met Willem V aan en vervolgens werd John Adams in alle steden van Nederland feestelijk onthaald. Op 11 juni 1782 tekende hij voor de eerste Nederlandse lening, van 5 miljoen gulden bij drie Amsterdamse banken met patriotten in de directie: die van Willink, Van Staphorst en De la Lande & Finje.
  Op 8 oktober 1782 werd het vriendschaps- en handelsverdrag, in de stijl van het Frans-Amerikaanse verdrag van 1778, getekend. Adams vestigde zich nu in Den Haag, in het Hotel des Etats Unis aan de Fluwelen Burgwal.
 
 
Het vervolg
 

Zeven jaar later, in 1789, werd John Adams gekozen als eerste vice-president van de Verenigde Staten, onder George Washington, de voorgangers dus van Dick Cheney en George W. Bush. In 1796 werd John Adams gekozen als de tweede president van de Verenigde Staten. De tijd is intussen voorbij dat de Amerikanen zoveel moeite moeten doen om een beetje erkenning in Nederland te krijgen, maar Nederland en de VS zijn altijd goede vrienden gebleven.
 
 
Patriot’s Day, Boston, april 2013

 
Op 19 april vieren wij dus in feite de erkenning van John Adams door de Staten Generaal in 1782. In twee staten van Amerika, Massachusetts en Maine, wordt op 19 april nog steeds Patriot’s Day gevierd, de dag van het uitbreken van de oorlog tussen Amerika en Engeland.
  In Concord zijn dan de Minutemen weer actief. Tussen Boston, Lexington en Concord wordt de Midnight Ride van Paul Revere nog eens dunnetjes overgedaan. Er worden lantaarns aangestoken, parades gehouden en in de stad Boston zelf wordt de marathon gelopen. In het jaar 2002 is het patriottisme van 1775 nog steeds springlevend, zoals we sinds 11 september hebben kunnen constateren….
 
Harry Knipschild
april 2002/16 november 2013

Clips
* Boston Tea Party
* Kroniek van de familie Adams, deel 1
John Adams en de Nederlanders
* Lexington, Massachusetts, 19 april 2010  
  • Raadplegingen: 33158