531 - Bob Dylan in het Feyenoordstadion (23 juni 1978)

 

 

Op 7 december 2020 liet Ben Sisario in de New York Times afdrukken: “Bob Dylan Sells His Songwriting Catalog in Blockbuster Deal”. Muziekbedrijf Universal Music zou maar liefst driehonderd miljoen dollar betaald hebben voor de rechten op de zeshonderd songs die Bob Dylan (Robert Zimmerman) geschreven had, inclusief ‘Blowin’ in the Wind’, ‘The Times They Are-A-Changing’ en ‘Like a Rolling Stone’. Tot dan toe had de artiest vrijwel al zijn materiaal in eigen beheer gehouden.

    Sisario: “The deal is the latest and most high-profile in this year’s buzzing market for music catalogs, as artists both young and old have sold their songs, while publishers and investors have raised billions of dollars from both public and private sources to persuade writers to part with their creations”.

    Bob Dylan hoeft zich, zo lang hij leeft, waarschijnlijk geen zorgen meer te maken over zijn materiële behoeften.

 

Schulden ondanks successen

 

In 1978 was het anders. Op 13 mei van dat jaar deed David Hancock vanuit Londen verslag van de penibele financiële situatie waar de artiest zich ondanks al zijn successen in bevond. Na een huwelijk van twaalf jaar waren hij en echtgenote Sara Lowndes uit elkaar gegaan. Als gevolg daarvan had hij haar al 2,5 miljoen (Britse ponden) moeten betalen. Bovendien was de door hem georganiseerde en gefinancierde vier uur durende film ‘Renaldo and Clara’ geflopt. Hancock omschreef Dylans film-avontuur met het woord ‘disastrous’.

    Bob was eigenwijs geweest. Hij had allerlei adviezen in de wind geslagen. In Rolling Stone schreef Dave Marsh een vernietigende recensie. “It’s hard to believe that any Bob Dylan project could matter so little”, waren zijn woorden.

    Dylan zat nu tot over zijn nek in de schulden. 

 

  

Werken voor de kost

 

Wat zat er voor de artiest anders op dan te gaan werken voor de kost? Optreden zoveel als mogelijk was en tegen de hoogst mogelijke gage…

    Begin van het jaar doken er al berichten op, zoals in het Algemeen Dagblad op 22 februari: “Bob Dylan is terug in de showbizz. Na een afwezigheid van twee jaar trad de Amerikaanse zanger in Tokio op voor 12.000 enthousiaste fans. Het was het eerste van een serie van elf concerten die Dylan deze maand in Japan geeft. Aan de toernee houdt hij zo’n drie miljoen gulden schoon over. Na Japan gaat Dylan naar Nieuw-Zeeland en Australië. Niet uitgesloten is dat hij in oktober naar Europa komt”.

    Mojo, het bedrijf van Berry Visser en Leon Ramakers, wist Dylan te strikken voor een eenmalig concert, dat op vrijdag 23 juni gehouden zou worden – op een bijzondere plaats, het Feyenoord stadion in Rotterdam. Bob was niet eerder deze kant uitgekomen en een officieel concert in het grote voetbalstadion, ook dat was nieuw.

    André van der Louw, PvdA-burgemeester van Rotterdam, deed nog een duit in het zakje: voor deze gebeurtenis hoefde geen vermakelijkheidsbelasting betaald te worden. Er werden – ‘dankzij snel reageren en volledige medewerking van de gemeente’ – 50.000  kaartjes aangeboden voor prijzen tussen de 25 en 35 gulden.

    Bob had een nieuw album gemaakt (‘Street-Legal’), had inderdaad opgetreden in Australië en zou in Europa tevens concerten geven in Engeland, West-Duitsland en Frankrijk. Niemand minder dan Eric Clapton deed het voorprogramma.

 

In de London Evening News vond je kort daarna meer informatie. Dylan zou maar liefst zes keer optreden in Earls Court. Ook nu speelde geld een belangrijke rol. “Bob Dylan will be pocketing over £500,000 for the six shows he’ll perform before more than 90,000 people at Earls Court. And it is that kind of money, observers say, which is motivating Dylan to give his first British performances in nearly eight years.

   Back in 1970 he was the centre of another money storm when he walked away with £35,000 for an hour’s work at the Isle of Wight festival. But this time it is claimed he needs the half million because he’s broke”.

 

Voor wie het nog niet begreep: “It would seem the greatest living rock hero has hit bad times and is having to hawk his considerable talent round the world’s stages. He’s already visited Japan and Australia and an American tour is in the offing when he completes the gruelling European leg of this world-wide sojourn. To pull in even more money I understand a new studio-recorded album is being rush-released in Britain just before he arrives for the Earls Court date”.

 

Bob stelde zich in 1978 bescheiden op. “I am not a spokesman for anybody’s generation. I want to emphatically deny that. Fame is just having your name known by a lot of strangers. At the top it’s pretty difficult, you could fall at any time. Life for me is going by at a tremendous speed. What I feel one moment I usually don’t feel the next. Even all the things I’ve ever written or said or done, it’s all a joke really, in certain periods of time”.

   Over zijn huwelijk, met een handvol kinderen, gaf hij toe: “I wasn’t a very good husband”.

 

Bob, Sara en de kinderen

 

Nog even in Amerika

 

Alvorens naar Europa te vertrekken vergaarde Dylan nog wat kapitaal in Los Angeles met een aantal concerten in het Universal Amphitheatre.

   Sylvia Simmons, die erbij was: “The week in LA will gross more than half a million dollars alone. The first night crowd, admittedly among the most fanatically dedicated Dylan fans, gave him more ovations than he knew what to do with. And he in return put on a show of such spectacular musical brilliance that you can forgive him all the ironies of a 37 year old ex-civil rights spokesman and near household god singing to raise the cash to fight for his house in Malibu”.

   Simmons vervolgde: “People had scarcely been sparse with their applause and standing ovations but this time everyone was up and most had lit matches and lighters in tribute. The encore ‘The Times They Are A-Changing’ – forget the irony – was a full-blown battle cry, thousands of people singing along as Dylan shook his fist to salutes from the crowd before shaking the outstretched hands, taking bouquets and walking for the last time into the wings”.

 

David Hancock was van de partij in Londen. Ook hij uitte zich enthousiast. “Sixties folk hero Bob Dylan proved last night that he could change with the times.

   The 37-year-old star stunned 17,000 fans by up-dating his past hits for today’s mood. At the beginning of his two-and-a-half-hour concert he silenced the audience with new arrangements of standards such as ‘Mr Tambourine Man’ and ‘Shelter From The Storm’.

   But by the time the former protest singer began ‘Tangled Up In Blue’ he had won over the capacity audience to his new style. From then on it was a steadily increasing rapport.

   The eight-man band, with three girl back-up singers emphasised that Dylan was no longer a 60s folk singer just strumming his guitar. Now he is a complete 1970s rock artist.

   His rearranged old songs took on new meanings especially when he vamped his way through ‘Ballad of a Thin Man’. Announcing ‘Maggie’s Farm’, he said: ‘I was booed off the stage at the Newport Folk Festival for singing this (referring to the 1965 event). I hope I do better this time’”.

 

Voorbereidingen in Nederland

 

Intussen maakte Nederland zich op voor de komst van de superster. Niets werd aan het toeval overgelaten. Een week voor het concert meldde het Parool op z’n voorpagina: “Elf extra treinen zullen volgende week vrijdag, 23 juni, fans van Bob Dylan naar het Feyenoord stadion in Rotterdam vervoeren. Dylan geeft daar ’s avonds een concert van twee en een half uur. Op het concert worden in totaal 50.000 mensen verwacht”.

   Voor vijftien gulden kon je een retourtje kopen.

 

De gedrukte media besteedden volop aandacht aan de ‘historische’ gebeurtenis. Popkrant Oor liet op 31 mei het Dylan Dossier verschijnen, 24 pagina’s op groot formaat met lange achtergrondverhalen, geschreven door vooral Bart van de Kamp, Jacques van Son (‘verslag van een pelgrimstocht’), Jan Cremer, Boudewijn Büch (‘Dylan is dood’), Sheila Vuijsje-Gogol (‘Op zoek naar de joodse dichter’) en Joost Niemöller (‘Like a Rolling Stone’). Vooral Van de Kamp kon zich pagina’s lang helemaal uitleven.

   De Oor-special werd opgeluisterd met full page advertenties van JBL-luidsprekers (“Op bijna ieder popconcert ontstaat de sfeer door drie dingen: veel muziek, veel mensen en veel JBL”), platenmaatschappij CBS (voor het nieuwe album ‘Street-Legal’), HP (“Links en toch leesbaar”) en Coca Cola.

   De Haagse Post besteedde in een tweetal interviews ruim aandacht aan de ‘rebel van de jaren zestig’. In de HP advertentie van Oor: “Bob Dylan, wiens ‘The Times They Are A-Changing’ de slogan werd van de protestbewegingen van de jaren zestig, die met ‘Like A Rolling Stone’ de rock and roll eindelijk vol volwaardige tekst voorzag, leek ook het slachtoffer van de Grote Matheid geworden. Na jaren van isolement waaruit hij met de film ‘Renaldo & Clara’ te voorschijn kwam, is hij weer aan een tournee begonnen en tot interviews bereid. Ron Rosenbaum sprak met de profeet van zijn generatie”. Tegen kostprijs kon je de HP-interviews nabestellen.

 

Achtergronden

 

In de Volkskrant schreef Elly de Waard: “Afgezien van het onverwachte en teleurstellende optreden van Dylan tijdens het Isle of Wight festival in 1969 is de huidige toernee zijn eerste comeback in Europa sinds twaalf jaar. Met de Beatles is hij de grootste vernieuwende kracht uit de rock en roll van de jaren zestig. Zijn invloed zorgde ervoor dat een hele generatie zich ervan bewust werd dat de rock als politiek pressiemiddel gebruikt kon worden om zich op een zeer persoonlijke manier te uiten”.

   In haar artikel keek de journaliste terug op de achtergronden van de levende legende. 

   “Als Bob Zimmerman werd hij in 1941 in Duluth, Minnesota, geboren. Op 6-jarige leeftijd verhuisde hij met zijn ouders naar het plaatsje Hibbing in dezelfde staat. Op zijn twaalfde begon hij gitaar te spelen en groepen op te richten, een activiteit die hij gedurende zijn gehele high school periode volhield.

   In 1959 begon hij een studie aan de universiteit van Minnesota, maar een jaar later liet hij die voorgoed vallen. Hij was een toegewijd fan geworden van de Amerikaanse folkzanger Woody Guthrie, die hij in het ziekenhuis in New York opzocht.

   Guthrie is te beschouwen als een doorslag gevende invloed op het werk van Dylan, die zijn naam intussen had veranderd tot de voornaam van zijn favoriet onder de dichters, Dylan Thomas. Dylans wijze van schrijven, met het op elkaar stapelen van beelden en vooral ook zijn tegen het monumentale aanleunende, profetische toon heeft dan ook veel te maken met de schrijfwijze van de Engelse dichter. 

   Woody Guthrie zorgde voor de muzikale ballade stijl en, vooral, voor de ontdekking dat Schotse muziek en maatschappelijk engagement te combineren waren en dat die combinatie vooral ook zinvol kon zijn.

   Zo, geschraagd door deze twee formidable invloeden, dook Dylan in 1961 op in het New-Yorkse  Greenwich Village, waar hij als folkzanger aan de kost kwam door, begeleid door zijn akoestische gitaar, zijn liedjes te zingen in de clubs die daarvoor ruimschoots aanwezig waren.

   De Amerikaanse folkbeweging, die in staat van verval verkeerde, drukte deze uiterst talentvolle opvolger van Guthrie met graagte aan het hart. En hij had niet onmiddellijk succes in die kringen, maar kreeg ook een platencontract bij CBS Records, overigens via John Hammond, een oud-gediende uit de blues-, folk- en jazzbeweging.

 

Zijn eerste LP, ‘Bob Dylan’, verscheen in 1962 en veroorzaakte in kleine kring al dadelijk een sensatie vanwege de originele manier waarop hij een aantal blues- en folktraditionals aanpaste en bewerkte. Er staan bovendien drie eigen songs op, waaronder een ode aan zijn geestelijke vader, ‘Song to Woody’.

   Dylans tweede LP verscheen een jaar later en bevat alleen eigen songs, die al volledig de eigen stijl hebben waarmee hij wereldberoemd werd. In feite begon die roem met dit album, dat klassieken bevat als ‘Blowing in the Wind’, ‘A hard rain’s gonna fall’ en ‘Masters of War’.

   Dylans stijl was nog puur akoestische folk en hij groeide in deze jaren uit tot de held van de Amerikaanse linkse beweging. Het was aan het begin van de jaren zestig en ban de bom marsen, protesten tegen de rassendiscriminatie en de verontwaardiging van het intellectuele deel van de Amerikaanse bevolking tegen de steeds escalerende Vietnam-oorlog begonnen al op gang te komen.

   Dylan had zijn tijd mee. Hij was precies op het juiste moment gekomen om, gedragen door eigen talent en maatschappelijke ontwikkelingen, tot heel grote proporties uit te groeien.

   Zijn derde album, ‘The Times they are a-changing’, maakte hem in 1964 tot ver over de Amerikaanse grenzen bekend. Het titelnummer werd ook in Engeland en hier een hit. Hij toerde in 1965 door Engeland en maakte daar zo mogelijk nog meer indruk dan in eigen land.

 

Van toen af aan ging alles razendsnel. In hetzelfde jaar 1964 verscheen het album ‘Another Side of Bob Dylan’, een terechte titel voor een overgangsplaat, die door de Amerikaanse linkse beweging al met enige afkeuring ontvangen werd. In een lied als ‘My Back Pages’ maakt hij duidelijk dat hij terug komt van het protest en kiest voor de persoonlijke individuele benadering. Deze ontwikkeling zet zich verder voort op de sensationele albums ‘Bringing it all back home’ (1965), ‘Highway 61 Revisited’ (1965) en bereikt zijn hoogtepunt op ‘Blonde on Blonde’ dat in 1966 verschijnt.

   Tegen deze tijd heeft Dylan een rage om protestsongs ontketend. Terwijl hij er zelf al van af is, heeft hij de folkbeweging als teleurgestelde vijand achter zich gelaten, heeft hij gekozen voor de rock en roll in plaats van de akoestische muziek en is hij wereldberoemd op een manier die alleen te vergelijken is met die van de Beatles en Elvis Presley.

   De Beatles hadden al aangetoond dat de rock niet speciaal de domme en vulgaire muziek is, waar deze op dat moment nog algemeen voor versleten werd. Maar Bob Dylan deed meer. Hij bewijst dat ook rockteksten intelligent en veelzeggend kunnen zijn en hij tilde daarmee deze muzieksoort op een ander en als een revolutionair ervaren niveau. Met ‘Blonde on Blonde’ kwam er voorlopig een abrupt einde aan de persoonlijke ontwkkeling van Dylan.

 

Op het hoogtepunt van zijn roem, na een nieuwe sensationele toernee met zijn nieuwe begeleidingsgroep The Band door Europa in 1966 droegen de omstandigheden er toe bij dat hij bijna letterlijk verpletterd werd onder de last van zijn faam. Hij kreeg thuis, in Woodstock, een ernstig motorongeluk dat hem dwong tot de bezinning waaraan hij hard toe was. Hij verdween uit de publiciteit die daardoor alleen nog maar aangewakkerd werd, en trok zich enkele jaren terug in een afzondering waaruit hij sinds 1968 weer regelmatig albums de wereld in stuurde. ‘John Wesley Harding’ en Nashville Skyline (1969) waren daarvan de eerste en de meest belangrijke.

   Daarna volgde een tot op heden kwalitatief zeer wisselende reeks van platen, die geen van alle meer het niveau van Dylans productie uit de jaren zestig halen. ‘Selfportrait’ uit 1970 was bijvoorbeeld een jammerlijke vergissing, misschien wel geboren uit de onjuiste veronderstelling dat alles wat hij maakte vanzelf waardevol was. ‘New Morning’ was een te haastige poging wat met ‘Self Portrait’ was misgegaan weer te herstellen.

   ‘Planet Waves’ was in 1974 Dylans eerste geheel met The Band gemaakte album. Het bevat zulke hoogtepunten als ‘Forever young’ en ‘Something there is about you’. De albums ‘Blood on the tracks’ (1975) en ‘Desire’ (1976) vertonen weer een zeer stijgende lijn, die overigens voortdurend onderbroken is door het uitbreken van ‘Greatest Hits’ en ‘Live’ albums. 

   Zeer belangrijk is ook de LP ‘The Basement Tapes’, die eindelijk in 1975 officieel uitgebrachte plaat van wat misschien wel de beroemdste illegale LP ter wereld is, de missing link tussen ‘Blonde on Blonde’ en ‘John Wesley Harding’ die Dylan met The Band in 1967 maakte in een privé-studio in Woodstock.

   Het huidige ‘Street Legal’ is zijn tweeëntwintigste officiële plaat. Het vertoont dezelfde wisselende kwaliteit en slordige haast in de afwerking van bijvoorbeeld ‘New Morning’, het heeft echter de goed in het gehoor liggende commercialiteit van ‘Desire’. Het is geheel gemaakt met de groep die Dylan zal begeleiden. De plaat bestaat voor meer dan de helft uit opvulsel, maar het deel dat overblijft, de songs ‘Senor’, ‘Changing of the Guards’, ‘New Poney’ en ‘No time to think’ zijn in elk geval in aanleg zeer goed.

   Afgezien van het onverwachte en teleurstellende optreden van Dylan tijdens het Isle of Wight festival in 1969 is de huidige toernee zijn eerste comeback in Europa sinds twaalf jaar. Met de Beatles is hij de grootste vernieuwende kracht uit de rock en roll van de jaren zestig. Zijn invloed zorgde ervoor dat een hele generatie zich ervan bewust werd dat de rock als politiek pressiemiddel gebruikt kon worden om zich op een zeer persoonlijke manier te uiten”.

 

Street-Legal, album van Bob Dylan  in 1978

 

23 juni 1978

 

Hella Liefting deed namens de Volkskrant verslag van het concert, dat zeker niet onder de beste weersomstandigheden plaatsvond. “Sfeer bij Dylan niet kapot te krijgen”, liet ze weten.

   Liefting: “De grootmeester van de folkrock kon bij zijn eerste optreden in Nederland lang voordat hij een noot had gezongen rekenen op razend enthousiasme. De vijftigduizend fans die overvolle treinen en regenbuien hadden getrotseerd om Bob Dylan in het Rotterdamse Feyenoord stadion te zien, waren vast besloten er wat van te maken. Ze hadden ook allemaal zo’n dertig gulden moeten neertellen om Dylan te kunnen zien. Daar moesten de reiskosten, bier en broodjes nog eens bij.

   Al uren voor Dylan het podium zou bekleden zat de hele Kuip vol. Het publiek was een eigenaardige mengeling van jonge twintigers, die het idool van hun oudere broers en zusters wel eens wilden zien, en wat bezadigder toeschouwers die zich voor de gelegenheid nog eens in het alternatieve pak hadden gegooid. Tussen die twee grote groepen liepen nog wat heel jonge concertgangers, aangelokt door de magische klank van de naam Dylan.

 

Twaalfduizend toeschouwers, vastbesloten zich te amuseren, bevolkten de ‘gewijde’ grasmat, waar in glorieuzer jaren Feyenoord landskampioenschappen in de wacht sleepte.

   Al bij het Rolling Stones concert twee jaar geleden in het Haagse voetbalstadion was het duidelijk, dat dit soort pop evenementen, die meer dan vijfduizend toeschouwers trekken, uitstekend zijn onder te brengen in voetbalstadions. Zalen voor zoveel mensen zijn er niet, dus uitwijken naar de open lucht is de enige oplossing voor organisatiebureaus die topattracties hierheen willen halen. 

   Bovendien roept zo’n openluchtconcert een popfestivalsfeertje op dat doet denken aan Kralingen en Woodstock, aan Flower Power en Ban de Bom. De jaren ’60 waren weer helemaal terug, een sfeer opgeroepen door dezelfde mensen van toen, alleen zijn ze nu allemaal een beetje ouder.

   Door die sfeer was de stemming in de Kuip niet kapot te krijgen, alle kou, wind en regen ten spijt. Als er weer een forse bui viel veranderde het spijkerbroekenblauw in het zeiljacken geel en veranderden veld en tribunes in een zee van paraplu’s en uit vuilniszakken en landbouwplastic geïmproviseerde regenschermen.

 

in de regen

 

De regen zorgde niet alleen voor kou en nattigheid, maar ook voor onderbrekingen. De gigantische hoeveelheid apparatuur op het aan alle kanten open podium maakte het voor Lake, de groep die het spits moest afbijten, op zeker moment te gevaarlijk. Ze moesten hun programma onderbreken. De organisatie, die in contact stond met de weerdienst van het vliegveld Zestienhoven, kondigde blijmoedig nieuwe buien maar ook weer zon aan. Toen een stortbui van twintig minuten alles en iedereen doorweekt had, knauwde een Amerikaanse presentator opgewekt: ‘Remember, when you’re cool, the sun is shining all the time’, waarmee iedereen weer helemaal terug was in de Woodstock-sfeer.

   Hoewel zowel de eigen ordedienst met venijnige honden was uitgerust en er, zij het spaarzaam, politie aanwezig was verliep het hele gebeuren in de gemoedelijke sfeer die dit soort festivals pleegt op te roepen. Dat werd nog versterkt door het optreden van ‘special guest’ Eric Clapton, die nog altijd tot de beste nog levende gitaristen wordt gerekend. Met de blues-schema’s die hij ten gehore bracht konden de dertigers zich helemaal gelukkig voelen.

   Dat deed duidelijk ook burgemeester Van der Louw van Rotterdam die, veilig beschermd tegen de gestaag neerstortende buien op de ere-tribune van het concert zat te genieten. Hij kon het uiteraard als voormalig Hitweek-redacteur niet missen.

   Ook de verwachte moeilijkheden en opstoppingen voor het concert bleven uit. Door de staking van het stadsvervoer in Rotterdam was nagenoeg iedereen genoodzaakt een van de elf extra treinen te nemen, die de Nederlandse Spoorwegen hadden ingezet. De treinen reden elk kwartier van Rotterdam Centraal naar Rotterdam stadion. Omdat de spoorwegpolitie er voor zorgde dat de treinen niet te vol werden, bleven de rijen aan de ingangen beperkt.

   Tegen de tijd dat de volgende lading concertgangers arriveerde, was het grootste deel van de wachtende massa aan de kassa’s al verwerkt. Ook na afloop zorgden de Spoorwegen voor extra treinen alle kanten op.

   Afgezien van de rijen bij broodjes-, bier- en limonadestalletjes, die in razend tempo stonden te incasseren, gedroeg de hele massa zich zeer keurig. Dylan heeft bij zijn eerste optreden op het Europese continent kennis kunnen maken met een gedisciplineerd publiek, dat niets liever wilde dan alles wat op het podium werd gedaan prachtig te vinden”.

 

Syp Wynia

 

In het Nieuwsblad van het Noorden liet Syp Wynia zich wat genuanceerder uit. Het concert was ‘warm maar niet tijdloos’.

   Wynia: “Vijftigduizend mensen waren uit half West-Europa gekomen en hadden zich gistermiddag en -avond in het Rotterdamse Feyenoord Stadion verzameld. In feite om maar één man te horen en te zien: Bob Dylan. Het was het eerste concert op het vaste land van Europa van het fenomeen, dat in de popgeschiedenis qua importantie slechts te vergelijken is met Elvis Presley en de Beatles.

   Het was koud, regenachtig en winderig in het Feyenoord stadion, maar het belette het legioen – aanzienlijk talrijker dan de Feijenoord-aanhang van tegenwoordig – niet om zich door een vijf uur durend voorprogramma te worstelen.

   Even leek het erop dat Dylan en zijn achtmans orkest er niet in zouden slagen het wel erg massale en kille stadion volledig plat te krijgen.

   Er kwam echter snel verandering in, toen Dylan-klassiekers als ‘Tambourine Man’, ‘Like a Rolling Stone’, ‘I want you’ en ‘Maggie’s Farm’ voor het voetlicht werden gebracht. En dat was meteen typerend voor het concert: het publiek liep tegen de dertig en leek duidelijk gekomen om een glimp van de ietwat mysterieuze held uit de jaren zestig op te vangen en hem in de rol van toen, met de nummers van toen aan het werk te zien.

   Dylan beperkte zich overigens niet tot de rol van een afgeleefde held uit het vorig decennium. Zijn stem was nog even warm en bewogen, dwingend en verbeten als tien jaar geleden, maar de tijden waren toen wel iets anders. Vietnam scheidde de geesten, de jeugd leek de wereld in haar bezit te willen nemen, om er een betere van te maken. Dylan’s ‘The Times they are a-changing’ was het lijflied van de generatie. Gisteren bracht hij het als slotsong van een optreden van twee-en-een-half-uur.

   Maar terwijl het vuurwerk boven het Feyenoord Stadion uiteen spatte, bekroop me toch een wel wat gemengd gevoel. De tijden blijken dus niet zo heel erg veranderd. Er zijn nog steeds Vietnams, terwijl iedereen slaapt. De vertolker van de gevoelens van een intussen gesettelde generatie, de Bob Dylan die niet om geld geeft, speelt om den brode een record-recette bij elkaar voor een publiek dat niet veel meer heeft gezien dan een verlicht poppetje. Er werd dan ook druk gebruik gemaakt van verrekijkers.

   Als concert was Dylan’s optreden verder trouwens prima: met name het zanggeluid was uitstekend gezien de omstandigheden. De begeleidingsband werkte als een geoliede machine en Dylan’s fraseringen waren als vanouds.

   Maar de spirit, het élan en het strijdbare was pijnlijk afwezig bij dit concert. Meer van ‘Toe, oom Bob, vertel nog wat over vroeger’.

   Daarmee is Bob Dylan toch meer gedateerd en minder tijdloos dan zijn fanatiekste aanhang wel eens wil doen geloven”.

 

Peter van Bruggen

 

Peter van Bruggen

 

Peter van Bruggen, redacteur van popkrant Oor, beleefde het concert op een andere manier. Bij Oor en de Hitkrant bespeurde hij maar weinig belangstelling. “Bij onze bladen vind ik bijna niemand die zich aan het voorbereiden is op een reis naar het Rotterdamse Feyenoord stadion. Ze hebben bijna allemaal betere dingen te doen, zoals daar zijn het opruimen van het bureau, omdat het tenslotte weer vrijdagmiddag is, of gewoon vergaderen. Een daad stellen noem ik dat”. 

   Zelf stond hij ook niet te trappelen van ongeduld. “De enige reden dat ik op deze regenachtige middag toch in mijn 504 stap en naar het eerste Nederlandse Dylan-concert aller tijden koers, is om erachter te komen waarom ik liever niet had willen gaan”.

   Vanuit zijn Peugeot keek Peter om zich heen. “Het stikt van de Toyotaatjes en Renaultjes op de Rijksweg Utrecht-Rotterdam. Echte hippies zie je niet meer. De generatie die nu tot het spijkerbroekenproletariaat van de orde der nieuwe vrijgestelden is verworden, draagt een aangepast kapsel, waarmee je zowel naar een te gek popfestival als naar je toffe baantje bij de Amro-bank kunt”.

 

Van Bruggen kwam op een tribune ver weg van het podium terecht tijdens het optreden van Lake. “Ik zit Maastribune, vak Y en na enkele minuten begrijp ik dat ik me helemaal met m’n omgeving zal moeten vermaken. De mensen binnen de straal van tien meter op mijn tribune kan ik duidelijk zien, en af en toe gebeurde er wel eens iets, dat de moeite waard is, al kan me nu zo gauw niets te binnen schieten. Een jongen naast me, die zojuist een lauw stuk pizza heeft zitten verorberen, wijst me op het curieuze feit dat er aan de andere kant van het stadion een podium opgetrokken lijkt te zijn”.

   Zonder hulpmiddelen kwam je niet ver. “Na lang zoeken hebben we iemand gevonden die een verrekijker op zich draagt, en ja hoor, het is zo. Daar schijnt iets te gaan gebeuren. Hij fleurt er helemaal van op, nu hij de wetenschap heeft dat er in ieder geval iets gebeurt met z’n 35 gulden, al zal hij er zelf nauwelijks getuige van kunnen zijn”.

 

Het podium was ver weg

 

 

Ook hem waren de motieven om het concert te laten plaatsvinden niet ontgaan. “Ik heb het altijd een hele prestatie gevonden dat de generatie van de jaren vijftig altijd zo eensgezind was in haar meningen en acties en ik ben blij om te mogen constateren dat deze merkwaardige generatie waar ik dus trots deel van uitmaak nog steeds met vereende kracht een geste kan maken en maar liefst twee miljoen bij elkaar bracht voor het goede doel Bob en Sara Dylan die het, zoals iedereen heeft kunnen lezen, toch al zo moeilijk hebben met hun verzakkende huis en huwelijk”.

   Mede dankzij de geste van de burgemeester (geen vermakelijkheidsbelasting) voelden veel sociaal-democratische politici zich geroepen om erbij te zijn. “De hele PvdA-top is aanwezig, lijkt het. Ze hebben jammer genoeg geen staanplaats tussen het gewone volk op de grasmat kunnen bemachtigen en moeten dus genoegen nemen met een riante zitplaats op de overdekte eretribune. Ik zie André van der Louw, die ooit nog eens stukjes over Dylan en andere maatschappelijke zaken in Hitweek schreef, en die tegenwoordig nog alleen herkenbaar is aan zijn pijp. En helemaal bovenin blijkt Den Uyl met zijn vrouw te zitten”.

 

Eric Clapton

 

Peter van Bruggen nam geen genoegen met de voor hem bestemde beschutte zitplaats. “Via mond tot mond reclame komt ons het bericht ter ore dat Eric Clapton [‘God’, zoals hij genoemd was] zijn optreden begonnen is. Omdat ik tenslotte voor een krant schrijf, en werk voor plezier maken gaat, maak ik me los uit het gezellige clubje mensen en baan me een weg naar de voorkant van het stadion. En daar staan alle supposten met hun hongerige honden, die al dagenlang zoet zijn gehouden en met het smoesje dat ze vandaag geen biefjes krijgen maar morgen met 70.000 lastige mensen mogen spelen.

   Eric Clapton is met een privé-vliegtuigje hierheen gekomen, en zal enkele uren later met dat zelfde vliegtuigje terug vliegen. In die tussentijd is er nauwelijks iets gebeurd, wat zijn Nederlandse tussenlanding gerechtvaardigd heeft. Nou ja, of het zou moeten zijn dat ik tien jaar te laat, maar toch altijd nog weer te vroeg Hem gezien heb. Hebben ze niet altijd gezegd dat Hij terug zou komen? Een telg uit het joodse volk.

   Nou Paul Simon en Jonathan Richman kunnen Het niet zijn, en we waren het er allemaal over eens dat hij Het is. Maar toch overdondert zoiets je dan”.

   In de tweede helft van de jaren zeventig kon Eric Clapton niet meer op de sympathie van de meeste ‘progressieve’ journalisten rekenen. Na zijn versie van Bob Marley’s ‘I Shot the sheriff’ vonden ze hem te commercieel. 

 

En toen zag hij Bob Dylan in het wild – als een gewoon mens. “Ik sta op m’n gemak geld uit te tellen voor een broodje worst met mosterd en plotseling zie ik op nog geen tien meter van waar ik sta achter het glas Bob Dylan de trap oplopen. Naast me zat iemand in een automatische rolstoel en die probeerde meteen lopend het herentoilet te bereiken, maar dat zat hem toch niet mee. Ik ren naar de jongen van CBS toe die me eerder consumptiebonnen in de hand heeft gestopt [! HK] en die te horen heeft gekregen dat hij niet in Dylan’s kleedkamer verwacht wordt, om hem te vertellen dat ik de Verlosser gezien heb. Ik heb hem meteen daarop moeten beloven dat ik het niet aan de anderen zou vertellen”.

 

Dylan zelf

 

Peter had geen hoge dunk van de begeleiders van de topattractie. “Om half negen speelt een disco-orkestje dat later Dylan’s begeleidingsgroep blijkt te zijn een instrumentale Ruteck’s versie van ‘Hard Rain’s Gonna Fall’, een van de weinige Dylan-profetieën die nu helemaal uitgekomen zijn”.

   Het regende in Rotterdam.

   “En dan staat de oude man daar plotseling zelf op het podium en zingt z’n oude successen. Het publiek wiegt mee met ‘Like a Rolling Stone’ en ‘Blowin’ in the Wind’. Als mijn moeder dit toch eens had mogen meemaken! Die laatste song heeft ze nog wel met haar kerkkoor gezongen.

   Het is echt ‘down memory lane’ vanavond in de Rotterdamse Kuip en iedereen zingt mee. Ondertussen heb ik mooi de tijd om uit te rekenen dat Dylan die 1 miljoen voor deze 25 ten gehore gebrachte schlagers krijgt per maat 2500 gulden ontvangt.

   Zou hij hier in Nederland belasting betalen over dat geld of in Amerika? Of zou hij gewoon een goeie accountant hebben? Boze tongen beweren dat Dylan’s tournees steeds uitvloeisels zijn van Sara’s voortdurende honger naar alimentatie.

   Over Dylan’s muziek hoort u mij niet. Daar hebben we onze kenners voor. Ik kan alleen maar zeggen dat de sfeer en mentaliteit achter zijn liedjes me altijd meer heeft aangesproken dan die liedjes zelf en dat ze daarom misschien net als blues songs door iedereen gespeeld konden worden, met evenveel pretentie, zeggingskracht, en aanspraak op het Ware Licht als de profeet-maestro dat zelf deed.

   Dylan-muziek is voor mij altijd doe het zelf geweest. Muziek die Johnny speelt als hij weer eens teveel heeft gedronken, geblowd of als hij gewoon de pest in heeft. Maar ik moet er niet aan denken dat ze voor Johnny ooit een miljoen moeten inzamelen”.

   Peter van Bruggen hield het weldra voor gezien. “Halverwege de voorstelling verliet ik het stadion”.

   Het moge duidelijk zijn: iedere bezoeker had zo zijn eigen beleving. Iemand die een recensie al dan niet in opdracht schrijft is ook maar één mens, één persoon.

 

Meer concerten in Europa

 

Na zijn optreden in Rotterdam trok Dylan verder door Europa. Op 22 juli kon je in het Britse vakblad Music Week lezen: “Bob Dylan enjoyed huge success in West Germany, with 120,000 people attending four concerts split between Dortmund, Berlin and Nuremberg. In the latter venue, promoter Fritz Rau paid Dylan a guarantee of $480,000, for a concert which pulled 80,000 fans to the massive stadium”.

   Voor hij terugvloog naar Amerika gaf de artiest nog een laatste concert. “Bijna 250.000 fans waren zaterdag in Engeland bijeen om het optreden van de zanger Bob Dylan, het laatste in zijn Europese toernee, bij te wonen. Uit heel de wereld waren liefhebbers van Dylan naar het vliegveld van Blackbush, 50 kilometer ten zuidwesten van Londen, getrokken. Onder de beroemdheden die het open lucht festival bezochten waren Bianca Jagger, de vrouw van Mick Jagger, en ex-Beatle Ringo Starr”. aldus de Waarheid.

 

afscheid van Europa

 

In het Amerikaanse vakblad Billboard keek Peter Jones terug op het afscheid. De kop van het artikel luidde: “One Day’s Work: $2 Mil gross earns Dylan $630,000 at unused airport in England”.

    Ook nu speelde geld een overheersende rol. “An estimated 250.000 fans attended Bob Dylan’s open-air concert ‘picnic’ July 15, staged on a 23-acre site at the old Blackbush airfield in Hampshire, making it probably the biggest rock event yet in the U.K.

    Only Dylan’s Isle of Wight ‘love-in’ of nine years earlier comes near it in terms of attendance, though it is impossible to project a completely accurate figure.

    At the Isle of Wight, Dylan’s fee was around $55,000. For his Blackbush triumph he received a  reported $630,000 from a total gate receipt of more than $2 million, itself believed a world record figure for a one-day festival. Fans paid around $13 for each ticket”.

    Ook de insiders moesten voor alles betalen. “Promoter Harvey Goldsmith had earlier decided it was to be a no-favors day, with some record companies paying for their employees to attend the function, and press and media people bought their own refreshments”.

    Desondanks was iedereen tevreden volgens Jones. “A police spokesman said: ‘There was a remarkable aura of goodwill about the concert. The fans were in good humor and we had little trouble from anybody’.

    De kwaliteit van het geluid was prima. “There was praise for the sound system, devised within the Dylan organization, which was so good that even those to whom Dylan appeared as a mere speck on the horizon were able to hear clearly and well. TFA Elektrasound, the company responsible. hit near perfection in sound reproduction”.

    Jones sprak over de ‘magie van het moment’. “Dylan’s performance was commanding, clean-cut and packed with nostalgia. If there was a disappointment it was that he left the vocal work on ‘Mr. Tambourine Man’ to one of his backup artists, but his own highly-personalized treatment of his golden oldies was outstanding.

    ‘Blowin’ In The Wind’, ‘Don’t Think Twice It’s All Right’. ‘Subterranean Homesick Blues’, ‘Rolling Stone’, ‘Masters Of War’, ‘Gates Of Eden’, ‘One More Cup Of Coffee’ and ‘Maggie’s Farm’ were all included.

    In dark glasses and top hat, Dylan performed for nearly three hours, holding the audience with almost nonchalant skill and using harmonica and acoustic guitar when necessary. In terms of atmosphere. There were feelings almost of a harkback to the 1960s days of ‘flower power’.

    Dylan gave fullest value for money. It was a good day for pop music, both in performance standards and in audience reaction”.

 

Bob Dylan ging door, ook in zijn thuisland. Sylvia Simmons was er opnieuw bij toen hij in december weer in Los Angeles optrad – voor 18.000 mensen. Bob maakte een ontspannen indruk op haar. “He was much looser, when it came to talking between songs – long spiels like the story of the freak in the carnival that came to town, who used to bite off live chicken heads and think the rest of the world were the freaks ‘and that's helped me a lot as I go through life’, the introduction of his three female backing singers as ‘my ex-girlfriend, my present girlfriend and my fiancee’ and the Big Hello to Phil Spector in the audience with ‘People call me a genius; but he is one’ which fell flat with Dylanologists who accept only one hero”.

    Eind goed, al goed in 1978…

 

Harry Knipschild

26 juni 2024

 

Literatuur

‘Bob Dylan is terug’, Algemeen Dagblad, 22 februari 1978

Dave Marsh, ‘Renaldo and Clara’, Rolling Stone, 9 maart 1978

‘Bob Dylan in Feyenoord stadion’, Algemeen Dagblad, 27 april 1978

‘Het loopt storm voor Dylan’, Vrije Volk, 11 mei 1978

David Hancock, ‘Bob Dylan – the man behind the image’, Evening News, 13 mei 1978

Sylvia Simmons, ‘Bob Dylan: Universal Amphitheatre, Los Angeles’, Sounds, 10 juni 1978

David Hancock, ‘Bob Dylan: Earls Court, London’, Evening News, 16 juni 1978

‘Extra treinen voor Bob Dylan’, voorpagina Parool, 16 juni 1978

Elly de Waard, ‘Dylan maakte van rock politiek drukmiddel’, Volkskrant, 23 juni 1978

Hella Liefting, ‘Jaren ’60 herleven in Kuip’, Volkskrant, 24 juni 1978

Syp Wynia, ‘Bob Dylan - warm maar niet tijdloos’, Nieuwsblad van het Noorden, 24 juni 1978

Peter van Bruggen over het concert, Oor, 26 juni 1978

Sylvia Simmons, ‘Bob Dylan: The Forum, Los Angeles’, Sounds, 9 december 1978

Ben Sisario, ‘Bob Dylan Sells His Songwriting Catalog in Blockbuster Deal’, New York Times, 7 december 2020