460 - Frankie en Marvin Gaye in het leger

 

 

Marvin Gaye werd op 1 april 1984 doodgeschoten door zijn vader, een strenge dominee. Een jaar later, in 1985, publiceerde David Ritz een biografie van de artiest, Divided Soul, die op 2 april 1939 als Marvin Gay geboren werd in de Amerikaanse hoofdstad Washington. Jongere broer Frankie (1941-2001) liet zijn herinneringen aan Marvin in drukvorm verschijnen (Marvin Gaye, My Brother, 2003). 

 

 

 

 

Ik vond het interessant om te lezen over de ervaringen van de twee broers in het Amerikaanse leger. Marvin stapte er vrijwillig in, schreef Frankie. Het gezin was in 1953 verhuisd toen hij veertien jaar was. De verhuizing was niet vrijwillig. In de buurt waar hij opgroeide, krioelde het van de ratten, aldus Frankie. “Our part of town had been infested with rats for years. The problem was so bad that we had to keep a coal bucket filled with stones inside the house to throw at the rats”.

   Een van de ratten sprong in een wiegje en begon aan de vingers van een baby te knagen. Omdat de rattenplaag zich naar andere delen van Washington dreigde uit te breiden, nam het gemeentebestuur de beslissing om de wijk met de grond gelijk te maken. Er werden nieuwe sociale woningen neergezet voor de minder bedeelden. Marvin en Frankie sliepen daarna samen in één kamer en praatten veel met elkaar in het donker.

 

 

 

 

In hun nieuwe onderkomen was ruimte voor een piano. Frankie: “Marvin had a one-track mind. He just loved music. He couldn’t get enough of it”.

   In het begin zong hij alleen gospels. “I would never sing the devil’s music”, zou Marvin gezegd hebben. Wat later deed hij mee met de D.C. Tones, vernoemd naar het ‘District of Columbia’. Frankie: “The D.C. Tones sprang into song at every possible chance. It didn’t matter if they stood on a street corner, a neighbor’s doorstep, a front porch, in an alleyway. It was fine to be compared to the smooth blendings of the Drifters, the Platters, even the Orioles”.

   In de kerk van zijn vader, dominee Gay, leerde hij hoe je in je eentje voor publiek kon optreden. “Solo singing made him nervous, but being one of a group gave him a feeling of security”.

   

 

 

 

In de klas muntte Marvin niet uit, tot grote ergernis van zijn vader. “At school he was on his own. Not being a good reader made studying difficult, and most subjects bored him, which is part of why he went to class as little as possible. History and geography weren’t nearly as much fun as music”. 

   Vanwege de slechte studie-resultaten kwamen vader en zoon extra vaak in botsing met elkaar. Het liep zo uit de hand, aldus zijn broer, dat Marvin een uitweg zocht, in oktober 1956. “Hij was nauwelijks zeventien. Volkomen onverwacht vertelde Marvin dat hij dienst had genomen bij de luchtmacht. Vader wist niet wat hem overkwam. ‘You in the Air Force? That’s a laugh. You’ll never make the grade. You’re not tough enough. You can’t take criticism’”.

 

Marvin senior stond er niet om bekend dat hij zijn kinderen stimuleerde. Integendeel. Marvin vertelde dat hij regelmatig bont en blauw geslagen was. Hij liet de kritiek van zijn vader dan ook gelaten over zich heen komen. “All he wanted to do was get out of the house”. Maar eerst zocht hij Frankie op om zijn hart bij hem uit te storten.

   Ook moeder Alberta kwam erbij. Vol begrip zei ze: “I know why you want to go. But have you really thought this all out?”

   Dat was wel degelijk het geval. “He won’t let me do anything. It’s time I got off on my own, away from all this”.

   Bij het afscheid benadrukte ze nog eens “You can always come back” en omhelsde hem. Vader Gaye reageerde anders, volgens Frankie. Zijn laatste woorden waren: “Remember what I told you. You’ll never make the grade”.

   In die tijd, oktober 1956, was de rhythm & blues hitlijst gevuld met platen als ‘Honky Tonk’ (Bill Doggett), ‘Blueberry Hill’ (Fats Domino), ‘Let The Good Times Roll’ (Shirley & Lee), ‘Heeby Jeebies’ (Little Richard) en ‘In The Still Of The Night’ (Five Satins). 

 

 

 

 

Aan David Ritz vertelde Marvin dat hij altijd bang was om te vliegen. Zijn beslissing was een daad van verzet en van durf. “I fancied myself a flyer – like Errol Flynn with an ascot around his neck. I had to get out. I didn’t have the concentration to make it through high school. I was afraid of failing. I knew I couldn’t live up to Father’s standards”.

   Vader Gay sprak eveneens met Ritz. Volgens hem had hij Marvin voor de keus gesteld om ofwel het leger in te gaan of zijn studie behoorlijk af te maken. “It was my dream that Marvin become a lawyer. If he hadn’t been distracted he could have made an outstanding attorney”.

   Het idee om vervroegd zijn dienstplicht te vervullen, kwam wellicht niet helemaal uit de lucht vallen. 

 

 

 

 

Als soldaat kwam Marvin Gaye allereerst terecht in San Antonio (Texas). Op de luchtmachtbasis volgde hij opleidingen in het gebruik van vuurwapens en allerlei technische vakken. Hij had er niet de minste belangstelling voor, wist zijn broer. Overplaatsingen volgden: naar Cheyenne (Wyoming, Francis E, Warren Air Force Base) en Salina (Kansas, Schilling Air Force Base).

   “It’s like I’m back in school” liet hij tijdens een telefoongesprek aan zijn moeder wanhopig weten. En dat was juist waarvoor hij uit Washington was vertrokken.

   Marvin had gehoopt dat hij bij de ‘Special Services’ terecht zou komen. “I told them I wanted to be in shows, to do some entertaining”. Ze hadden hem een vage toestemming gegeven, maar toen het erop aankwam wist niemand dat meer.

   Aan David Ritz vertelde hij later: “I felt betrayed. I went in to learn to fly. The recruiting sergeant promised I’d be in the special services”. 

 

 

 

 

 

 

Misschien wel (mede) omdat hij een donkere huid had werd hem een andere taak toebedeeld: piepers jassen, aardappelen schillen. “I went in to learn to fly and wound up peeling potatoes on some God-forsaken bases in Kansas, Texas, and Wyoming”. Dat was hem tevoren niet meegedeeld. “I was completely unprepared and found it impossible to take orders from pompous assholes with nothing better to do than humiliate me. I felt like I’d been tricked”.

   Marvin was ingedeeld bij de KP, afkorting van ‘kitchen patrol’. “They said I had to do it.

   I said I’d think about it and maybe do it tomorrow.

   Since no one talks that way in the service, they called me crazy. It became a nightmare”.

   Marvin Gaye kreeg blijkbaar de kans om zich enigszins rebels op te stellen bij de Amerikaanse luchtmacht. “They’d say cough, and I’d shout. They’d say sit, and I’d stand.

   Instead of flying airplanes, I was washing ’em and filling ’em with gas”.

   

Gaye ging van zich afbijten. “I thought those jobs were beneath me, and I told them so. I even wrote my superior officer a long letter about everything that was wrong with the Air Force. He flipped. The way I carried out in the Air Force was ridiculous”, bekende hij achteraf.

   Niet alles werd geaccepteerd. “They threw cold water over me. They threw me in the can. They stayed on my ass”.

 

 

 

 

Zo kon het niet verder. “After eight or nine months. I thought, ‘To hell with this shit. I’m going home’”.

   Dat moest Marvin maar voor elkaar zien te krijgen. “I had to prove I was crazy. I began faking a crazy attitude, but in the end it was no act”.

   Broer Frankie maakte het van een afstand mee. “He pretended to have a nervous breakdown and began acting crazy. An appointment with a military psychiatrist was set up. Marvin stubbornly refused to go”. 

   Na acht maanden was de maat vol. “Marvin had clearly shown that he was not worth the military’s time, effort, and money. He was given a discharge ‘under honorable conditions’”.

 

 

 

 

Op 10 juni zette majoor William B. Mayes zijn handtekening onder het ontslag, waarin onder meer werd aangegeven:

   “Airman Gay is uncooperative, lacks even a minor degree of initiative, shows very little interest in his assigned duties, and does nothing to improve his job knowledge. He has been a constant problem to his supervisor”.

   Mayes gaf een voorbeeld. “On April 27 airman Gay did not report for duty after the noon show and was found in his bed. He was relieved from his duty section and turned over to the first sergeant for rehabilitation”.

   Op 7 juni had Marvin het, midden in de nacht, helemaal bont gemaakt. “Airman Gay was discovered in an unauthorized area and was subsequently arrested by the air police”.

   Frankie gaf aan wat zijn broer hem over het voorval op 10 juni telefonisch liet weten. “I’ve finally gone all the way. It happened at one of those cathouses around the base. I sneaked off and got laid”. Marvin was naar de hoeren geweest.

   Mayes was duidelijk in zijn reactie: “I am convinced that further retention in the service would be a waste of time, effort and money. Request that he be discharged from the service with the least possible delay”.

   In het boek over zijn oudere broer schreef Frankie: “Father was right. Marvin couldn’t make it in the air force”.

 

 

 

 

 

Na zijn korte diensttijd wist Marvin Gaye het als artiest te maken. Hij trad in het huwelijk met Anna, een zus van Motown-eigenaar Berry Gordy. Vijf jaar nadat hij afgezwaaid was, in 1962, maakte hij zijn eerste hitsingle met ‘Stubborn Kinda Fellow’. Vanaf die tijd was het voortdurend raak, onder meer met ‘Pride and Joy’ (1963), ‘You’re a Wonderful One’ (1964), ‘Ain’t That Peculiar’ (1965) en ‘It Takes Two’ (1966).

   Frankie had eveneens muzikale ambities. “I wanted to be a professional singer, like my brother. We had grown up singing, and his success made me want it even more”.

   Veel hulp kreeg Frankie niet van zijn inmiddels beroemde broer. “Marvin only halfheartedly encouraged me to sing. He didn’t want me to get hurt. When we were children, Marvin had always been protective of me”.

   Frankie zocht ander werk en werd portier in een hotel in Washington. Begin 1967 werd hij opgeroepen om het Amerikaanse leger in Vietnam te dienen.

 

 

 

 

Marvin voelde zich betrokken bij het wel en wee van Frankie in Zuid-Oost Azië. Hij stuurde hem voortdurend brieven. Daarin deed hij ook verslag van zijn loopbaan. “Between September 1967 and November 1969, Marvin was at his commercial peak. He chalked up one major R&B hit after another, an average of one every two months”.

   Diverse hits van Marvin in die tijd waren duetten, eerst met Mary Wells, vervolgens met Kim Weston en Tammi Terrell. Aan die samenwerking kwam een onverwacht einde, kon Frankie lezen in de correspondentie met zijn oudere broer. “In a letter from Marvin, I learned that Tammi had collapsed in his arms on the stage of Virginia’s Hampton-Sydney College during a performance. Marvin wrote, ‘All of a sudden, while we were singing ‘Your Precious Love’, she stopped and fell against me. I thought she had just fainted, as I held her and carried her offstage, but it was worse than that. We still don’t know what really happened to her or what’s wrong with her, but she’s so sick. it just isn’t right. It’s like all love has gone out of my heart”.

   Marvin bleef schrijven over het lot van Tammi, met wie hij hits had als ‘You’re All I Need To Get By’ en ‘Ain’t Nothing Like The Real Thing’. “He fed me bits of news about Tammi’s condition, and none of it was encouraging. He told me about the headaches she’s had, and ignored, before her collapse. He wrote about a possible brain tumor, brain surgery, her weight loss, and her partial paralysis”.

   De gezondheid van Tammi greep Marvin zo zeer aan, las Frankie, dat hij overwoog zich uit de showbusiness terug te trekken.

 

 

 

 

Frankie citeerde uit de brieven die hij in Vietnam te lezen kreeg en blijkbaar bewaarde. “They were always filled with welcome news about home and his career. But not all the happenings were positive”. 

   In de uitwisseling van nieuws kwamen onderwerpen als de moord op Robert Kennedy en Martin Luther King aan de orde. Er was onrust bij de zwarte bevolking – in Chicago, Kent State in Ohio en zelfs in Detroit, waar Motown gevestigd was. Marvin in een brief: “Armed National Guardsmen came, as well as part of the army. Those guys were all over. We heard gunfire out on the streets, so it got pretty close. I pray for the people everywhere, and especially for you. Be strong, Frankie, we’re all with you”.

 

 

 

 

Er was ook goed nieuws, kon Marvin in zijn brieven vastleggen. Eindelijk hadden ze bij Motown besloten om ‘I Heard it Through The Grapevine’ in de versie van Gaye op single uit te brengen. Het werd een enorme hit in 1968.

   Frankie hoorde zijn broer op de radio. “I heard Marvin’s voice on the Armed Forces Radio Network, which never tired of playing his music. Despite my surroundings, I felt a real connection to the people and places at home. He may have been singing over a transistor radio in the next bunk, the next room, or over a loudspeaker somewhere, but he was there with me. It seemed nothing could pull us apart”.

   Ondanks het succes bleef Berry Gordy de teugels in de hand houden, vernam Frankie. Marvin wilde samenwerken met Quincy Jones. “He has so much talent”, schreef hij in een brief naar Vietnam. Gordy sprak echter zijn veto uit. “The only response he got from Motown was no. They thought Quincy was too ‘jazzy’ for their artists”.

 

 

 

 

In 1969 zwaaide Frankie af. Marvin Gaye was aanwezig bij het ‘welcome home’ comité. Thuis deelden ze nog steeds een kamer voor de nacht. Marvin wilde horen wat Frankie in Vietnam had meegemaakt. “We stretched out in our beds. Marvin wanted me to do the talking. He was full of questions, and they all had to do with my experience in Vietnam. He wanted to hear everything – what I saw, what I heard, what I felt.

   I couldn’t tell it all in one night – not even in two or three, not with all his questioning – it went on night after night, for over a week”.

 

Frankie was niet zomaar een soldaat. Hij was de broer van een bekende zanger. Dat bleek al bij het appel. “The first day. I knew it was coming, but there was nothing I could do about it. We were all lined up for roll call and some sergeant was barking out our names.

   When he got to mine there was a long pause. Then he squinted his eyes, looked around and hollered, ‘Who’s Gaye?’

   My heart was beating like bongos, but I knew I had to respond, so I took a deep breath and, in my deepest voice, I barked out, ‘I am, sir’. 

   I got all messed up. I should have said, ‘Here, sir’.

   All the guys laughed and looked at me until the sergeant called them to attention again. I thought I was in for it after that. I did got some ribbing for a while, but all I had to do was mention your name. That got me some respect”, vertelde hij aan Marvin.

 

 

 

 

Frankie was op de hoogte van de slechte ervaringen van zijn oudere broer. Hij had dan ook geprobeerd om afgekeurd te worden. “I gave the draft board every excuse I could think of”. Dat had hij beter niet kunnen doen. “That’s probably why I wound up in Vietnam”.

   Daar was het verre van aangenaam. “I didn’t want to be sloshing down some stinking river up to my shoulders in murky water with things crawling all over me. I didn’t want to see dead people or living people all blown up”.

   Misschien was aardappelen schillen zo slecht nog niet. “I saw all things I never wanted to see, and I was in places I never wanted to be. The jungles were so thick and dense that it was permanent midnight for long stretches. You couldn’t stand up; you had to crawl through the mud over things that moved when you touched them. It rained so much that everything on the ground rotted and smelled like week-old garbage, from the heat, rain, and humidity.

   It was often so dark or so steamy that it did no good to look up to see if the enemy was behind the next tree trunk or maybe crouched in front of you. We were so covered with mud it was impossible to identify unforms or faces. 

   Once you see people dying, cut up, or being tortured, day after day of that, you get desensitized, then paranoid. You think something’s always going to happen, even talk yourself into not trusting anyone or anything. Still, you want to believe that there’s a reason for what’s happening and that good will come of it”.

   Volgens Frankie liepen de emoties soms hoog up tijdens hun gesprekken. “He would reach over and hold me in his arms. Then we’d cry on each others’s shoulders”.

 

 

 

 

Marvin Gaye vroeg zich af of Frankie in Vietnam met racisme te maken had gehad.

   Dat was wel degelijk het geval, hoorde hij. Zo was er een blanke soldaat uit het zuiden, Calvin. 

   “I told Marvin that when the guy first moved into the tent he draped a big rebel flag over his footlocker, right in everyone’s face. Not a smart move, because we each had a rifle with a bayonet.

   When my friend Johnson, who was black, heard about Calvin, he wanted to hurt him. So did the other blacks in the outfit, and some of the whites too. Johnson confronted Calvin about the flag, but he held his ground. He had been taught to feel the way he did. Giving in would have gone against his culture”.

   Van hogerhand werd Calvin voor de keuze gesteld: de vlag weg of buiten de tent slapen. “Calvin moved out”.

 

Frankie Gaye nam het initiatief om met hem te gaan praten. “I may be different” legde hij uit, “but so are you. We’re all different, and that’s what makes each of us special”.

   Het kostte hem moeite om het gesprek tot stand te brengen, hoorde Marvin. Maar de blanke zuiderling besefte dat hij problemen met zijn superieuren zou krijgen als hij zich afzijdig hield.

   Amerikanen met een donkere huid, probeerde Frankie duidelijk te maken, waren niet minder dan hij. “The color of your skin doesn’t make you better or worse”. Dat bleek wel tijdens sportwedstrijden en in de amusementssector. “Aren’t there some blacks in sports, music, movies, or whatever, that you like, maybe even look up to once in a while? Women and men who have made a name for themselves in their professions?”

 

 

 

 

Zwarte mensen moesten wel heel goed zijn om discriminatie te boven te komen. “Do you know what those people had to go through to get where they are? How did Jackie Robinson [zwarte honkballer, 1919-1972] do it? How did the players that followed him do it? How did they stand in front of all those people, take the calls from the umpires and the boos from the crowds and still focus on hitting the ball? They already had a strike or two against them, so they had to be better than the rest of the best”.

   ‘Black entertainers’ hadden het moeilijk als ze door het land trokken. “I told him about Sammy Davis, Jr., and how he couldn’t stay at the same hotel with Sinatra and the rest of his clan, or even walk through the front door, until Sinatra threatened to pull the Rat Pack stars offstage and cancel the engagement.

   Name a black entertainer who doesn’t have horror stories to tell.

   Then they have to stand in the spotlight and sing happy songs, tell jokes, or do whatever they do, and make their paying audiences feel like they’ve been something special. That takes not only talent but real strength, and guts”.

   Waarschijnlijk herhaalde de zwarte soldaat wat hij uit de mond van Marvin gehoord had. Ongetwijfeld had ook Gaye met dat soort behandeling te maken gehad.

   Na enige tijd kwam Calvin tot inkeer. “I must have said something that touched a nerve because Calvin was different after we got together. He told me nobody had ever told him any of that stuff. All he knew was what his parents had told him”.

   Calvin sliep voortaan niet meer buiten de tent. “He moved back inside and we wound up not just friends, but good friends. He even invited me to visit him when we got out. He actually wanted to take me to his home”.

   Marvin was benieuwd hoe Frankie daarop gereageerd had.

   “I told him that wasn’t a good idea. His parents would probably have flipped out if they saw me coming. So I told him to talk with his parents and go slow with them. He may not succeed with them but I have hope for his kids, the new generation, when it comes along”.

 

 

 

 

 

 

Volgens Frankie kon Marvin maar niet genoeg krijgen van de legerverhalen van zijn broer. “Marvin was touring, but he still wanted to hear more”.

   In zijn boek, Marvin Gaye, My Brother, nam Frankie nog één verhaal op – over zijn vertrek uit het zuiden van Vietnam.

   “We were all at the airport in Saigon, hundreds of us, without weapons, ready to head home. We should have been in a good mood, but we weren’t. Everything we’d collected and saved as souvenirs or gifts to bring home, basically anything made of metal, was taken away from us, yanked away from us. Small thing, I guess, considering all we’d been through.

   New troops, all green guys, were arriving. It was like they’d emptied the jails, to see all the new meat coming in.

   Then, without warning, we were back in the war. The airport in Saigon was being bombarded with mortar shells, from five miles away.

   The new troops panicked and started shooting at anything that moved. Bodies were dropping in every direction. Before the attack I had seen one of the guys I had known back at camp writing home as he waited to leave. Next time I looked he was on the ground, his letter soaked in blood. He had already done his tour of duty, and now it was really over for him.

   ‘Oh Lord’, I prayed, running behind a barrier of sand bags, ‘don’t let anything more happen. Get us home… get us all home’.

   Another ten minutes passed before we heard the all-clear signal”.

 

 

 

 

 

 

Volgens Frankie dacht Marvin terug aan wat hij zelf in het Amerikaanse leger mee had gemaakt. “Marvin was quiet at first as he sat propped up in bed, his face buried in his hands. When he finally spoke, his words came out slowly. In his soft voice he said, ‘I didn’t know how to fight before, but now I think I do. I just have to do it my way. I’m not a painter, I’m not a poet. But I can do it with music’”.

 

Marvin Gaye had in 1969 nog vijftien jaar te gaan voor hij in 1984 door zijn vader werd neergeschoten. Hij klasseerde zich hoog in de hitijsten met singles als ‘Let’s Get It On’ (en het veelgeprezen album ‘What’s Going On’), ‘Mercy Mercy Me’, ‘Innercity Blues, ‘Trouble Man’, ‘Got To Give Up’ en niet te vergeten – na zijn Belgische ‘avontuur’ – ‘Sexual Healing’ in 1982.

 

 

Harry Knipschild

23 mei 2022

 

Clips

 

* Bill Doggett, Honky Tonk, 1956

* Marvin Gaye, Stubborn kinda fellow, 1964

* Amerikaanse radio in Vietnam, 1968

* Marvin Gaye, I heard it through the grapevine, 1969

* Marvin Gaye en zijn moeder, 1970

* Frankie Gaye documentaire

* Frankie Gaye over Vietnam

 

Literatuur

David Ritz, Divided Soul. The Life of Marvin Gaye, New York 1985

Frankie Gaye, Fred E. Basten, Marvin, My Brother, San Francisco 2003